ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΒΑΛΙΕΡΑΚΗΣ – ΚΟΣΟΝΑΚΟΣ

Στρατηγός του 1821 από την Καρυούπολη της Μάνης

Του Δημήτρη Μαριόλη

ιστορικού – νομικού

οπλαρχηγός 3ης τάξης το 1837 (Αντισυνταγματάρχης) http://army.gr/

Νότια του Γυθείου βρίσκεται ο παλαιός δήμος Καρυουπόλεως, ο οποίος περιλάμβανε τις, ακόμη παλαιότερες, επαρχίες Φωκά και Τρυγονά. Οι ονομασίες των επαρχιών αυτών, παραπέμπουν αντίστοιχα στις δύο ομώνυμες αρχοντικές οικογένειες, που από τα χρόνια του Βυζαντίου κατοικούσαν σ’ αυτές.

          Στα χρόνια της Ενετοκρατίας στην Πελοπόννησο (1685 – 1715), στην περιοχή  αυτή διακρίθηκε ο Θωμάς Φωκάς, ο οποίος λόγω των υπηρεσιών του προς την Βενετία, κατά τον πρόσφατο τότε Βενετοτουρκικό πόλεμο, ονομάστηκε Ιππότης (Kavalier) του Αγίου Μάρκου. Έκτοτε, οι απόγονοι του, εκτός του αρχικού επωνύμου, έφεραν και το επώνυμο »Καβαλιεράκης», αρκετοί δε από αυτούς πρόσφεραν πολύτιμες υπηρεσίες κατά τον Αγώνα της Εθνεγερσίας.

     Από τους σημαντικότερους της οικογένειας αυτής, υπήρξε ο Παναγιώτης Καβαλιεράκης – Κοσονάκος,  ο οποίος χάριν των αγώνων του  προάχθηκε από τις επαναστατικές κυβερνήσεις δις σε στρατηγό (το 1823 και το 1825). Ο αγωνιστής γεννήθηκε το 1803 στον οικισμό της Καρυούπολης  και ήταν έγγαμος με την  Μαρία Μαυρομιχάλη, μία από τις τρεις κόρες του ηρωικού  Κυριακούλη.

          Πήρε μέρος σε νεαρή ηλικία και ευθύς εξαρχής στον απελευθερωτικό αγώνα, ως αρχηγός μανιάτικου εκστρατευτικού σώματος στην πολιορκία της Μονεμβασιάς,  της Τριπόλεως (1821), στην απόκρουση του Δράμαλη στο Άργος (1822), στις  επιχειρήσεις κατά των Τούρκων, όταν αυτοί πολιορκούσαν το Μεσολόγγι κατά την πρώτη πολιορκία, καθώς και στις μάχες στη Δυτική Στερεά Ελλάδα  (Νοέμβριος 1822 – Φεβρουάριος 1823, σε Δραγαμέστο, Μαχαλά, Ασπροπόταμο, υπό τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη). Πολέμησε επίσης στο πολιορκούμενο Νεόκαστρο (1825) κατά του Ιμβραήμ, καθώς και στις μάχες Βέργας Αλμυρού και Διρού στη Δυτική Μάνη (Ιούνιος 1826), Μηνιάκοβας και Πολυαράβου στην Ανατολική Μάνη (Αύγουστος 1826).

          Μετά την Επανάσταση, επί Κυβερνήτη Ι. Καποδίστρια, ο Κοσονάκος ακολούθησε το υπό τους Μαυρομιχαλαίους αντικυβερνητικό στρατόπεδο και ήταν ένα από τα μέλη της »Συνταγματικής Διοικητικής Επιτροπής της Σπάρτης», ενώ το 1832 πήρε μέρος ως πληρεξούσιος της επαρχίας Φωκά στην Εθνοσυνέλευση της Προνοίας.

          Επί Όθωνα υπηρέτησε ως λοχαγός στο Πεζικό (Ακροβολιστές), ενώ στη συνέχεια (1844) προάχθηκε σε ταγματάρχη και μετατέθηκε στην προικοδοτημένη Φάλαγγα. Το επόμενο έτος (1845) προάχθηκε σε αντισυνταγματάρχη, ενώ το 1848 μεταφέρθηκε από την προικοδοτημένη στην ενεργητική Φάλαγγα, στην οποία υπηρέτησε μέχρι το τέλος του βίου του. Τιμήθηκε επίσης με το αργυρό μετάλλιο του Αγώνος.

Πύργος και συγκρότημα Φωκά Καβαλιεράκη – Κοσονάκου https://www.exploring-greece.gr/

          – Αξιόλογη πηγή για τη δράση του Παναγιώτη Κοσονάκου, κατά την Επανάσταση του 1821 αλλά και αργότερα, αποτελεί η υπηρεσιακή αναφορά του με συνημμένα διάφορα πιστοποιητικά,  που ο ίδιος  υπέβαλε στην Διοίκηση του τάγματος όπου υπηρετούσε τον Δεκέμβριο του 1842,  με τελικό αποδέκτη το Υπουργείο Στρατιωτικών και με σκοπό την περαιτέρω προαγωγή του σε ανώτερο βαθμό. Το κείμενο της αναφοράς έχει ως εξής (ΓΑΚ, Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών Οθωνικής Περιόδου, Φ. 77) :       

»Ο Λοχαγός διοικητής του Α’ λόχου των εκλεκτών του 5ου πεζικού Τάγματος (Ακροβολισταί)

           Προς :

        Την Β. Διοίκησιν του αυτού Τάγματος ενταύθα, περί προβιβασμού και μεταθέσεως,  Μεθώνη την 24 Δεκεμβρίου 1842

          Ο ευσεβάστως υποφαινόμενος κατά προφορικήν υψηλήν διαταγήν της Α. Μεγαλειότητος, αναφέρω ταπεινώς δια της Β. Ταύτης Διοικήσεως τα ακόλουθα, τα οποία παρακαλώ να τεθώσιν υπόψιν της Α. Μεγαλειότητος.

          Κατά την αρχήν της Ελληνικής Επαναστάσεως, καταγόμενος από επίσημον οικογένειαν της Λακωνίας εξεστράτευσα αμέσως με 200   στρατιώτας και επήγον εις την πολιορκίαν του Φρουρίου Επιδαύρου Λιμηράς (Μονεμβασία) όπου εχρημάτισα απ’ αρχής μέχρι της αλώσεως του, εις των διακεκριμένων πολιορκητών του, επομένως δε παρερεύθην εις την πολιορκίαν της Τριπόλεως και εις τας μάχας του Δράμαλη.

          Κατά το 1822 , διέβην εις Μεσολόγγιον, με 170 στρατιώτας, όταν πολιορκείτο παρά του Κιουταχή, επομένως επέρασα εις Δραγαμέστον και παρευρέθην εις την Μάχην του Άσπρου Ποταμού (Αχελώου) όπου επνίγησαν δύο χιλιάδες Τούρκοι. Δι όλα ταύτα η προσωρινή τότε Διοίκηση της Ελλάδος με ετίμησεν με το βαθμό του Στρατηγού.

          Έπειτα δε παρευρέθην εις όλας τας κατά του Ιμβραήμ Μάχας, εις τα Μεσσηνιακά Φρούρια, εις Αλμυρόν, Διρόν και Πολυάραβον.

          Μετά την αισίαν άφιξην της ΑΜ εστάθην απ’ αρχής πιστός υπήκοος και ζηλωτής του ΥΒ θρόνου. Εις τας κατά την Λακωνίαν γεννηθείσας ταραχάς, κατά το 1834 και εις τας αποστασίας της Μεσσηνίας, συνετέλεσα όσον ηδυνάμην και με δύναμην λόγου ως και με τα όπλα εις τας χείρας, έχων πάντοτε αρκετούς στρατιώτας υπό την οδηγίαν μου.

          Ο πρώην Αντισυνταγματάρχης Κύριος Φέδερ, γνωρίζων εκ του πλησίον, τας προς τον θρόνον εκδουλεύσεις μου, με εσύστησε, ως η ΑΜ ευηρεστήθη να με διορίση, υπολοχαγόν διοικητή λόχου, εις το πρώτον σχηματισθέν Τάγμα της Λακωνίας, εις ο υπηρετώ ήδη οκτώ έτη, με όλον τον ζήλον και πιστήν αφοσίωσην, ούτω εδιακρίθην εις πολλάς περιστάσεις, προσθέτω δε ότι τον εκ στρατιωτών Αξίων  σχηματισμόν του Λόχου μου, τον ενήργησα αυτός εγώ, όπου Μάρτυρες των λόγων μου τούτων είναι τα διασωθέντα επίσημα διπλώματα και ενδεικτικά μου, τα οποία η Β. Διοίκησις ταύτη ευαρεστήθη προ πέντε ήδη μηνών και διεύθυνε εις την Β. επί των Στρατιωτικών Γραμματείαν της Επικρατείας, συστήνουσα με ως ικανόν να αξιωθώ παρά της ΑΜ τον Σταυρόν του Σωτήρος και παρακαλώ ώστε τα ρηθέντα διπλώματα και ενδεικτικά μου να τεθώσιν υπ’ όψιν της ΑΜ ομού με την παρούσαν έκθεσιν.

          Η Επιτροπή της Β. Φάλαγγος της Λακωνίας, με εσύστησεν και η ΑΜ ευηρεστήθην να με τιμήσει με τον βαθμόν του Ταγματάρχου της Φάλαγγος, αλλ’ η ρηθείσα Επιτροπή με αδίκησε, διότι φρονώ ότι μ’ ανήκει ανώτερος βαθμός.

          Εξαιτούμαι δε ταπεινώς επί τέλους ίνα ήθελεν ευδοκήση η ΑΜ και με προβιβάση εις τον βαθμόν του Αντισυνταγματάρχου εις την Β. Φάλαγγα και με διορίσει εις την Α Τετραρχίαν της Αττικής.

                                                                                         Π. Κοσονάκος

                                                                                              Λοχαγός »      

– Μαζί με την παραπάνω έκθεση,  ο αγωνιστής  όπως προαναφέρθηκε είχε υποβάλει και μία σειρά σημαντικών πιστοποιητικών τα οποία αποδείκνυαν τη δράση του κατά την Επανάσταση. Ένα από αυτά, υπογεγραμμένο από τον Π. Μαυρομιχάλη, Θ. Κολοκοτρώνη και Νικήτα Σταματελόπουλο  στις 9-8-1829 στο Άργος, έχει ως εξής :

»Ο υποφαινόμενος πιστοποιώ ότι ο Κ. Π. Κοσονάκος Καβαλιεράκης, από της αρχής του Ιερού μας αγώνος, με αρκετούς στρατιώτας, ενεφανίσθη εις την πολιορκίαν της Μονεμβασίας, συντελέσας γενναίως και εναρέτως τα χρέη του, ακολούθως εις την άλωσιν της Τριπολιτσάς, εις τον ερχομόν του Δράμαλη, εις την ΔυτικοΣτερεάν Ελλάδαν, εις το Νεόκαστρον, καθώς και εις όλας τας δοκιμάς του Ιμβραήμη εναντίον της Σπάρτης αγωνίσθη γενναίως εις όλας τας εκστρατείας και πολλάκις εκινδύνευσεν εις την εναντιότητα του εχθρού, φυλάττοντας πάντοτε ευταξίαν εξοδεύοντας και εξ ιδίων του και εκ τούτου του δίδω το παρόν μου δια να του χρησιμεύσει εις τον Σ. Κυβερνήτην. Την 9 Αυγούστου 1829, Εν Άργει.

                                                                  Π. Μαυρομιχάλης επιβεβαιεί

                                                                  Θ. Κολοκοτρώνης

                                                                  Νικήτας Σταματελόπουλος

Ίσον απαράλλακτον τω πρωτοτύπω

Την 26 Απριλίου 1833

Εν Μαραθωνησίω                                   (Τ.Σ) Οι Δημογέροντες

                                                                Π. Αντων. Γρηγοράκης

                                                                Π. Ρετζέπερης »

– Ένα ακόμη, επίσης σημαντικό έγγραφο που προσκόμισε ως επικυρωμένο αντίγραφο του πρωτοτύπου, ήταν η από 15 Ιουνίου 1823 γνωστοποίηση της προαγωγής του στο βαθμό του Στρατηγού, η οποία έχει ως εξής :

»Υπουργ. Πολεμ.

Περιοδ. Β

Αρ. 474                      ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

                                           Το Υπουργείον των  Πολεμικών

                                   Προς τον Κύριον Παναγιώτην Κοσονάκον

          Η Διοίκησις με διαταγήν της υπ’ αρ. 1785 χάριν ευγνωμοσύνης δια τας πιστάς προς την πατρίδα εκδουλεύσεις σου σε προβιβάζει εις τον βαθμόν της στρατηγίας. Το υπουργείον τούτο ενώ σε συγχαίρει δια τον κατ’ αξίαν προβιβασμόν σου, έχει χρηστάς ελπίδας, ότι η εκ μέρους της Διοικήσεως τιμή αύτη θέλει εξάψη εις την ψυχήν σου νέον υπέρ της πατρίδος ζήλον και περισσότερες εκδουλεύσεις.

Το παρόν επέχει τύπον διπλώματος έως ου να σοι δοθή το καθ’ αυτού τακτικότερον εν καιρώ αρμοδιοτέρω.Εν Τριπολιτσά τη 15 Ιουνίου 1823.

(Τ.Σ) Ο Γεν. Γραμματεύς και δι’ αυτού          Ο Υπουργός των πολεμικών

Γεώργιος Γαζής                                             Χρ. Περραιβός

Ίσον απαράλλακτον τω πρωτοτύπω

Την 26 Απριλίου 1833

Εν Μαραθωνησίω                                        (Τ.Σ) Οι Δημογέροντες

                                                                     Π. Αντων. Γρηγοράκης

                                                                     Π. Ρετζέπερης »

Η παραπάνω αναφορά και αίτησή του, εισακούσθηκε μετά από δύο χρόνια, δεδομένης της μισθολογικής του εξέλιξης, που ακολούθησε στη Φάλαγγα την περίοδο από το 1844 έως το 1848, όπως παραπάνω περιγράψαμε. Σε άλλο μεταγενέστερο υπηρεσιακό έγγραφό του, με ημερομηνία 18-12-1856, όταν οι Τετραρχίες της Φάλαγγας διαλύθηκαν, γνωστοποίησε προς το Φρουραρχείο Σπάρτης ως τόπο προσωρινής διαμονής και μισθοδοσίας του το Λιμένι του δήμου  Οιτύλου Λακωνίας.

          Ακόμη, υπάρχει και μία ενδιαφέρουσα μαρτυρία ότι κατά τις ταραχές που ξέσπασαν στη Μάνη επί Παπουλάκου (1852), οι ένοπλοι Μανιάτες »πότε εφώναζον ότι έρχεται ο Λεωνίδας Μαυρομιχάλης με 4.000 όπλα, πότε ο Κοσονάκος με 2.000, πότε ο Πέτρος αν και αποθαμένος και τα παρόμοια» (Αντισυνταγματάρχης  Κουτσογιαννόπουλος προς Υπουργό Εσωτερικών, 20 Ιουλίου 1852, ΓΑΚ Οθωνικό  Αρχείο, Γραμ. Εσωτ. Φ 182).    

          Ο Παναγιώτης Κοσονάκος απεβίωσε τον  Ιανουάριο του 1866 έχοντας  το βαθμό του αντισυνταγματάρχη της Ενεργητικής Φάλαγγας. Στο φύλλο της εφημερίδας »ΜΕΣΣΗΝΗ» της 19 Ιανουαρίου 1866, διαβάζουμε σχετικά :

          »Ο Γέρων Κοσονάκος επανερχόμενος εξ Αθηνών ετελεύτησεν εν τω ατμοπλοίω. Ο Θεός μακαρίσαι την ψυχήν του και επαναπαύσαι τους υπέρ της ανεξαρτησίας αγωνισθέντας εν τοις κόλποις του Αβραάμ».

          Με βασιλικό διάταγμα του Γεωργίου Α΄ (ΦΕΚ 53/13-7-1866), περί  συντάξεως, απονεμήθηκε μηνιαία σύνταξη 70 δραχμών στη Μαρία χήρα του αποβιώσαντος αντισυνταγματάρχου της φάλαγγας Παναγιώτου Κοσονάκου και τα τέκνα αυτού Πέτρο  ετών 19 και Ελένη 15, με αναδρομική ισχύ από 1 Φεβρουαρίου 1866. Ένα χρόνο αργότερα, ο γιος του Γεώργιος Κοσονάκος, λοχαγός εν ενεργεία και αρχηγός εκστρατευτικού σώματος, θα έβρισκε ηρωικό θάνατο ως εθελοντής στην Κρητική Επανάσταση.

η γνήσια υπογραφή του ήρωα

ΠΗΓΕΣ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-ΣΤ. ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΗ »ΑΡΙΣΤΕΙΑ ΤΟΥ 1821 ΣΕ ΜΑΝΙΑΤΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ», εκδ. Αδούλωτη Μάνη (2008), σελ. 257 – 259.

-Ι. ΛΕΚΚΑΚΟΥ »ΜΑΝΗ ΕΡΑΝΙΣΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ & ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ» (2004), σελ. 69 – 70.

-ΚΑΙΤΗΣ ΑΡΩΝΗ ΤΣΙΧΛΗ »ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΕΞΕΓΕΡΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΑΛΙΑ ΕΛΛΑΔΑ 1833 – 1881», εκδ. Παπαζήση (2009), σελ. 382.

-ΓΑΚ,   Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών Οθωνικής Περιόδου, Φ. 77

-ΔΙΑΦΟΡΑ ΦΕΚ : 29/5-9-1844, 14/29-5-1845, 35/16-12-1848, 53/13-7-1866

– Εφημερίδα »ΜΕΣΣΗΝΗ» φύλλο της 19-1-1866.

Πειρατεία εις βάρος Μανιατών το 1825

Του Γιάννη Μιχαλακάκου

εκπαιδευτικού

Το Μαραθονήσι, άποψη του χωριού και των ερειπίων του Γυθείου, χαλκογραφία του Δήμου Stephanopoli από το βιβλίο Voyage de Dimo et Nicolo Stephanopoli en Grèce…, Παρίσι 1800

Είναι γενικά γνωστό πως την περίοδο της Τουρκοκρατίας στον ελλαδικό χώρο η δράση των πειρατών μουσουλμάνων και χριστιανών ήταν ανεξέλεγκτη. Για τον λόγο αυτό οι περισσότεροι οικισμοί κατά την διάρκεια της περιόδου αυτής τόσο για να αποφεύγουν τους πειρατές όσο και τους Τούρκους βρίσκονταν σε ορεινά και ημιορεινά μέρη. Παρά ταύτα η ανάγκη για εμπόριο και ευημερία ήταν επιβεβλημένη. Τα χρήματα που δημιουργούνταν από τις εμπορικές συναλλαγές των Ελλήνων με τις χώρες του εξωτερικού οδήγησαν σε ακμή πολλές περιοχές (Ύδρα, Σπέτσες, κ.ά.). Έτσι πολλά λιμάνια παρά την επικίνδυνη θέση τους συνέχισαν να κατοικούνται και να ευημερούν και κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Μάλιστα μετά τα Ορλοφικά όπου δόθηκαν και κάποια προνόμια για εμπορικούς σκοπούς, όπως για παράδειγμα τα πλοία να φέρουν μικρό οπλισμό για προστασία, η ανάπτυξη του εμπορίου και της οικονομικής ακμής ήταν εκρηκτική.

Το λιμάνι του Γυθείου (Μαραθονήσι όπως λεγόταν τότε), δεν αποτέλεσε εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα. Παρότι οι Μανιάτες δεν ασχολούνταν ιδιαίτερα με το εμπόριο η οικογένεια Γρηγοράκη με τους επιμέρους κλάδους της εκμεταλλευόμενη το λιμάνι αυτό, το οποίο κατά πολλούς ήταν το σημαντικότερο της Λακωνίας την εποχή εκείνη, πλούτισε και ισχυροποιήθηκε. Ωστόσο δεν πρέπει να συγχέουμε το σημερινό Γύθειο με εκείνο του 1821. Κάθε άλλο παρά τον πλούτο και την αίγλη ενός σύγχρονου λιμανιού είχε. Οι περιγραφές ξένων περιηγητών κατά καιρούς μας δίνουν μια εικόνα ενός μικρού οικισμού (100 σπίτια περίπου), προχειροφτιαγμένου με κύρια απασχόληση την ναυτιλία (εμπόριο, ψάρεμα). Μάλιστα οι περιγραφές είναι άκρως κατατοπιστικές και ως προς τις κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν. Το σύστημα ήταν καθαρά φεουδαρχικό με τον άρχοντα Γρηγοράκη να χτίζει πύργο στην κορυφή του λόφου (1805). Να σημειωθεί βέβαια πως η περιοχή του Γυθείου εντάχθηκε τελευταία στην περιοχή της Μάνης (μετά το 1750) με αποτέλεσμα να υπάρχει γενικότερη αίσθηση ανασφάλειας καθώς οι Τουρκικές επιθέσεις ήταν συχνές.

Μέσα σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το ακόλουθο περιστατικό. Στις 7 Οκτωβρίου του 1825 στο Βουλευτικό αναγνώστηκε επιστολή του Μιχάλη Λιναρά και του Παπά Φώτη Σακελλαρίου (Λάκωνες αμφότεροι) στην οποία αναφερόταν ότι ο Γεώργιος Λαλεχός προσορμίστηκε στο Μαραθονήσι και άρπαξε τα υπάρχοντα τους. Μάλιστα εσωκλείονται αναλυτικές πληροφορίες για το τι ακριβώς εκλάπη από το μαρτήγο (είδος πλοίου το αποκαλούν και γολετόμπρικο) το οποίο είχαν κατά την διάρκεια της νύκτας στον λιμένα. Το πλοίο του καπετάν Λαλεχού κατευθυνόταν προς ενίσχυση της φρουράς του Μεσολογγίου όταν για άγνωστους λόγους παρέκλινε της πορείας του και προσορμίστηκε στο Γύθειο προχωρώντας σε πειρατεία.

Το παραπάνω περιστατικό είναι πολύ ενδιαφέρον από διάφορες απόψεις. Πρώτα από όλα κατανοούμε πως μπορεί να βρισκόμαστε εν μέσω ενός απελευθερωτικού αγώνα, μπορεί ο Ιμπραήμ να έχει αποβιβαστεί λίγους μήνες στην Πελοπόννησο, ωστόσο κάποιες συνήθειες του παρελθόντος όπως η πειρατεία ήταν βαθιά ριζωμένη στην συνείδηση των ναυτικών της εποχής. Όπως ο αρματολός μπορούσε να περάσει από την νομιμότητα στην παρανομία και να γίνει κλέφτης έτσι και ο έμπορος μπορούσε να περάσει στην πειρατεία. Όπως έλεγε για τους κατοίκους της Αρεόπολης ο Νικήτας Νηφάκης

“….. Στα φανερά πραματευτές και στα κρυφά κουρσάροι ….”

Αξιόλογο επίσης είναι το θράσος – θάρρος που είχε ο καπετάν Λαλεχός γνωρίζοντας ότι πιθανόν να γίνει αντιληπτός και να καταδιωχτεί σε μια περιοχή με μεγάλη πολεμική παράδοση και πειρατική δράση. Να σημειωθεί εδώ πως ο λόγος που είχε προσορμιστεί το μαρτήγο των Λακώνων στο Γύθειο ήταν για λόγους ασφαλείας από τον εχθρό που περιπολούσε στην περιοχή καθώς το λιμάνι ήταν οχυρωμένο. Δεν σκέφτηκαν καν ότι ελληνικό πλοίο θα προέβαινε σε τέτοια ενέργεια. Έτσι οι Μανιάτες από θύτες έπεσαν θύματα της ίδιας τους της συνήθειας.

Υδραίοι ναυτικοί. Λιθογραφία του A. Friedel

Στο σημείο όμως αυτό ενδιαφέρον έχει να δούμε μερικά βιογραφικά στοιχεία για τα εμπλεκόμενα πρόσωπα:

Ο Μιχάλης Λιναράς καταγόταν από το Μαυροβούνι της Μάνης. Ήταν σύμμαχος και ανιψιός της ισχυρής οικογένειας Γρηγοράκη του Γυθείου. Με τον τρόπο αυτό η οικογένεια του αναδείχτηκε από της επιφανείς – προκριτικές οικογένειες της περιοχής. Κατά την διάρκεια της ελληνικής επανάστασης είχε συμμετάσχει ενεργά από τις αρχές της ενώ πολλά μέλη της οικογένειας του χαρακτηρίστηκαν ως οπλαρχηγοί ενώ ο συγγενής του Νικόλαος Λιναράς ήταν εκπρόσωπος της ανατολικής Μάνης στην Εθνοσυνέλευση το 1831. Αργότερα στην ελεύθερη Ελλάδα τον βρίσκουμε στο χωριό Δρυ.

Ο Παπά Φώτης Σακελλαρίου καταγόταν από την Καλογωνιά της Λακεδαίμονος (εξού και Καλογωνιάτης). Από αρχή του αγώνα της ελευθερίας συμμετείχε ενεργά στην πολιτική αλλά και στρατιωτική οργάνωση του αγώνα. Τον Μάρτιο του 1821 ήταν επικεφαλής των συγχωριανών του και μαζί με τον παπά Καλομοίρη από την Βορδόνια οργάνωσαν την επαναστατική κίνηση της περιοχής. Μάλιστα τον Μάιο του 1821 υπογράφει ως ένας από τους πρώτους οργανωτές της Πελοποννησιακής Γερουσίας στην ουσία του πρώτου πολιτικού οργάνου της επανάστασης. Αναγνωρίστηκε και επίσημα ως οπλαρχηγός Ε Τάξης (Λοχαγός) μετά την επανάσταση για τις υπηρεσίες του.

Ο Γεώργιος Λαλεχός και όχι Νικόλαος όπως πιθανότατα λανθασμένα αναφέρει η πρώτη αναφορά στο Βουλευτικό, καταγόταν από την Ύδρα. Ήταν γόνος ισχυρής ναυτικής οικογένειας με παράδοση στο εμπόριο. Στις 20/4/1795 υπάρχει άφιξη του Γεώργιου Λαλεχού ως καπετάνιου του πλοίου Παναγιά της Ύδρας στο λιμάνι του Λιβόρνο στην Ιταλία. Η οικογένεια Λαλεχού από την αρχή της ελληνικής επανάστασης ήταν στις επάλξεις. Μάλιστα αναφορά του Λάζαρου Λαλεχού, Ανδρέα Βούλγαρη και του Μιαούλη ενημερώνουν τους κατοίκους της Ύδρας στις 30/03/1822 «την χαροποιάν μεγάλην είδησιν», για την καταστροφή της τουρκικής ναυαρχίδας ως αντίποινα για την καταστροφή της Χίου. Ο ίδιος καπετάνιος συγγενής του Γιώργου υπογράφει σε διάφορα έγγραφα της εποχής ως ναύαρχος (επικεφαλής στολίσκου), ενώ συμμετείχε σε δεκάδες ναυτικές επιχειρήσεις σε όλη την διάρκεια του αγώνα. Τον Ιανουάριο του 1826 ο Γιώργος και Ιωάννης Λαλεχός είναι μέρος της Υδραίικης ναυτικής μοίρας στο Μεσολόγγι. Το 1829 από τα αρχεία της ελληνικής παλιγγενεσίας βλέπουμε πως και οι δύο ανήκαν στους σημαντικούς κατοίκους (δημογεροντία) της Ύδρας οι οποίοι ζητούσαν αποζημιώσεις για τις εκδουλεύσεις τους κατά την διάρκεια του αγώνα.  

Γίνεται λοιπόν αντιληπτό πως όλοι οι εμπλεκόμενοι σε αυτό το περιστατικό πειρατείας δεν ήταν τυχαίοι. Όλοι τους ήταν την δεδομένη χρονική περίοδο αναγνωρισμένοι αγωνιστές. Η χρονική επίσης περίοδος είναι πολύ σημαντική καθώς το Μεσολόγγι βρίσκεται υπό στενή πολιορκία. Παρά ταύτα οι ανάγκες για πλουτισμό αλλά και επιβίωση είναι σημαντικές. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως μετά από πέντε χρόνια αγώνα τα χρήματα έχουν τελειώσει και τα πληρώματα των πλοίων αναζητούν τις πληρωμές τους. Η γκρίνια είναι διάχυτη από τις ελλείψεις. Στα ναυτικά ημερολόγια του Σαχτούρη και του Σαχίνη διαβάζουμε πως την επίμαχη περίοδο Ιούλιος – Νοέμβριος του 1825 ο στόλος της Ύδρας και ο καπετάν Λαλεχός βρισκόταν ανοικτά της Μάνης (κάβο Ματαπά). Στο ημερολόγιο αναφέρεται επανειλημμένα «έλλειψης άρτου» από τις 9 Ιουλίου. Μάλιστα ο Λάζαρος Λαλεχός στις 23 Νοεμβρίου ημέρα Δευτέρα δεν άντεξε άλλο την πείνα και σηκώθηκε κι έφυγε για την Ύδρα (ημερολόγιο Σαχίνη). Είναι λοιπόν πολύ πιθανόν αίτιο της πειρατείας να ήταν η αναζήτηση τροφής αλλά και χρημάτων για την ικανοποίηση των πληρωμάτων.

Η αναχώρηση του Λάζαρου Λαλεχού για Ύδρα λόγω πείνας. (Ημερολόγιο Σαχίνη πλοίο Μιλτιάδης).

Έχοντας υπ όψιν τα βιογραφικά των εμπλεκομένων σε αυτή την ιστορία και την κρισιμότητα της ιστορικής περιόδου που διαδραματίζονταν αντιλαμβανόμαστε και την ταχύτητα της απόφασης του Βουλευτικού που αναγνώστηκε την ίδια μέρα 7^η Οκτωβρίου 1825. «…το Βουλευτικόν προβάλλει προς το Σ. Εκτελεστικόν να μεταχειρισθεί όλους τους δυνατούς τρόπους δια να μην διασπαρούν τα αρπαχθέντα πράματα….». Από τα παραπάνω συνάγεται το συμπέρασμα πως υπήρχε άμεση αντίδραση και διαταγή στην εκτελεστική εξουσία να διορθωθεί η αδικία καθώς οι στιγμές ήταν κρίσιμες αλλά προφανώς και τα άτομα που επλήγησαν σημαντικά.      

Απόφαση του Βουλευτικού στο Αρχείο Παλιγγενεσίας τόμος 8ος σ. 335

  

   Πηγές

1. https://www.antikrizontas-tin-eleftheria.gr/catalog/index.html#p=222
2. http://www.mastrantonis-istiofora.gr/?page_id=94
3.  Δήμου Stephanopoli από το βιβλίο Voyage de Dimo et Nicolo Stephanopoli en Grèce…, Παρίσι 1800
4. William Martin Leake, Travels in Northern Greece, I-IV, Λονδίνο 1835
5. Καπετανάκη Στ. «Αριστεία του 1821 σε Μανιάτες αγωνιστές», εκδόσεις Αδούλωτη Μάνη, Αρεόπολη 2008
6. Καπετανάκη Στ. «Μανιάτες αγωνιστές του 1821», έκδοση συλλόγου Μανιατών, Καλαμάτα 2005
7. Σούτσου Αλέξανδρου «Η Τουρκομάχος Ελλάς», εκδ. Αγγελόπουλου, Αθήνα 1850
8. Σιγαλός Διονύσης «Η Σπάρτη και η Λακεδαίμων», ιδιωτική έκδοση Αθήνα 1962
9. Αρχεία Παλιγγενεσίας τόμος 1^ος Αθήνα 1857 σ. 412
10. Αρχεία Παλιγγενεσίας τόμος 4^ος σ. 538
11. Αρχεία Παλιγγενεσίας τόμος 7^ος σ. 348
12. Αρχεία Παλιγγενεσίας τόμος 8^ος σ. 335
13. Φραντζή Αμβρόσιου «Επίτομη ιστορία της αναγεννηθείσας Ελλάδος», τόμος 4^ος Αθήνα 1841
14. Σαχτούρη Γεώργιου «Ιστορικά Ημερολόγια του Ναυτικού Αγώνος του 1821», εκδ. Κουσολίνος και Αθανασιάδης, Αθήνα 1890
15. Σαχίνη Γιώργου «Ημερολόγιο των κατά θάλασσα εκστρατειών εκ της νήσου Ύδρας»,  Εβγήκαμεν εις τα πανιά, επιστημονική υπεύθυνη Αμαλία Παπά, ΓΑΚ, Αθήνα 2020
16. Πίτσιος, Κώστας Μ. Λακωνικές Σελίδες. – Αθήνα: Καρυάτιδες, 1971
17. Συλλογικό Έργο, Η Ναυτιλία των Ελλήνων 1700 – 1821, επιμέλεια Τζελίνα Χαρλαύτη, Κατερίνα Παπακωνσταντίνου εκδ. Κέδρος, Αθήνα 2013

Ο Ιωάννης Καποδίστριας στο Πόρτο Κάγιο της Μάνης

επιμέλεια κειμένου Γιάννης Μιχαλακάκος εκπαιδευτικός

παροχή υλικού Δημήτρης Μαριόλης νομικός – ιστορικός

Πύργος οικογένειας Γρηγορακάκη (https://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=grigorakib)

Ο όρμος του Πόρτο Κάγιο αποτελεί σήμερα ένα όμορφο ψαροχώρι της μέσα Μάνης. Ανέκαθεν αποτελούσε πόλο έλξης εξερευνητών, ναυτικών, εμπόρων αλλά και πειρατών. Πρόκειται ίσως για ένα από τα πιο ασφαλή λιμάνια της περιοχής. Ο σημερινός οικισμός κατοικήθηκε σχετικά πρόσφατα (μετά το 1930) ωστόσο γρήγορα έγινε πολύ γνωστός. Πάρα την ανάπτυξή του τα τελευταία χρόνια λίγα είναι γνωστά για την ιστορία του. Κύρια γνώση και παράδοση ακόμα και μεταξύ των παλαιότερων γενιών αποτελεί ότι αποτελούσε λιμάνι από τα οποία εξήγαγαν ορτύκια οι Μανιάτες αλλά και την σχέση του με το γειτονικό κάστρο στο Αχίλλειο.

Πολλοί λίγοι γνωρίζουν την ιστορία της περιοχής και ακόμα πιο λίγοι ερευνούν στα αρχεία για νέα στοιχεία. Για τον έλεγχο του λιμανιού αυτού δόθηκαν ομηρικές μάχες μεταξύ κρατών Βενετών και Τούρκων αλλά και οικογενειών Μιχαλακιάνων και Γρηγορακιάνων ακόμα και την περίοδο που η ελευθερία αχνοφαινόταν (1829). Τελικά η οικογένεια που επικράτησε με την βοήθεια άλλων ντόπιων του Ταινάρου ήταν η οικογένεια Γρηγορακάκη ή Γρηγορακόγγονα όπως λέγεται στην μανιάτικη διάλεκτο.

Ένας από τους πιο επιφανής άνδρες της εποχής ήταν ο Ιωάννης Γρηγορακάκης. Σύμφωνα με τον φάκελο του στα αρχεία της Εθνικής Βιβλιοθήκης, τα αριστεία αγωνιστών και το φύλλο μητρώο του μαθαίνουμε ότι είχε σημαντική δράση την περίοδο της ελληνικής επανάστασης. Γεννήθηκε γεννήθηκε στην Κοίτα του δήμου Μέσσης και κατοικούσε στο Αχίλλειο (Χάρακες) του δήμου Λαγίας στις 5/1/1800. Επί Καποδίστρια έγινε χιλίαρχος. Αναφέρεται ότι το 1834 έγινε υπολοχαγός, το 1837 λοχαγός και το 1843 μετατέθηκε στη Φάλαγγα. Προικοδοτήθηκε ως ταγματάρχης με γραμμάτιο 10.080 δρχ. Παρουσίασε πιστοποιητικό του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και το 1865 χαρακτηρίστηκε υπολοχαγός (οπλαρχηγός 6ης τάξεως).

Τον άνδρα αυτόν όπως βλέπουμε από τα έγγραφα που έρχονται στο φως της δημοσιότητας επέλεξε ο Ι. Καποδίστριας ως υπεύθυνο του εκεί Λιμένα προκειμένου να κρατήσει τις πολιτικές ισορροπίες στην περιοχή αλλά και να τιμήσει τον αγωνιστή. Το έγγραφο που ακολουθεί περιγράφει τον διορισμό του ως Λιμενάρχη του Πόρτο Κάγιο από τον ίδιο τον Καποδίστρια ενώ τον φιλοξενούσε στον πύργο του στους Χάρακες.

Ιωάννης Καποδίστριας (http://www.europeanstudies.org.gr/images/docs/Kapoprojgr.pdf)

Αρ. 3525

Ελ(ληνική) Πολιτ(εία)

Ο Κυβ(ερνήτης) της Ελ(λάδος)

Προς τον Διοικητήν της Σπάρτης

          Ο κ. Ιω. Γρηγορακόγκονας, ως πρώην υγειονολιμενάρχης του Πορτοκάγιου, Σας φέρει την παρούσαν μας, δι’ ης σας προσκαλούμεν να τον διορίσετε εκ νέου υγειονολιμενάρχην της θέσεως ταύτης, και του Λιμένος, εφοδιάζοντες τον με το ανήκον δίπλωμα και τας αναγκαίας οδηγίας δια την ακριβήν και μετ’ εμπιστοσύνης εκπλήρωσιν των χρεών του.

          Θέλετε δε προσδιορίσει και τον ανάλογον μισθόν του υπουργήματός του κατά την παραδεδεγμένην τάξιν.

Εν Πόρτο Κάγιω την 24 Απριλίου 1831

Ο Κυβ(ερνήτης)

 (τίθεται η υπογραφή του)

Εν απουσία του Γραμματέως της Επικρατείας

Ν.Γ. Παγκαλάκης  

το γνήσιο έγγραφο που πιστοποιεί την παρουσία του Κυβερνήτη στο Πόρτο Κάγιο

Το παραπάνω έγγραφο αποδεικνύει πως ο Κυβερνήτης δεν είχε εχθρική διάθεση εναντίον των Μανιατών αλλά οι προσπάθειες του να δημιουργήσει οργανωμένο κράτος σε σύντομο χρονικό διάστημα έφεραν πολιτικές αναταραχές που τάραξαν την συντηρητική κοινωνία της εποχής και κυρίως την άρχουσα τάξη που είχε μάθει σε διαφορετικού τύπου Διοίκηση. Από την άλλη δείχνει πως μια σημαντική μερίδα Μανιατών στήριζε τον Κυβερνήτη ώστε να μπορεί να διαμένει στους πύργους τους.

Πηγές

1. Παροχή ερευνητικού υλικού Δ. Μαριόλη νομικού – Εθνολόγου ιστορικού
2. Σ. Καπετανάκη «Αριστεία σε Μανιάτες αγωνιστές», Αρεόπολη 2008 εκδ. Αδούλωτη Μάνη
3. http://www.europeanstudies.org.gr/images/docs/Kapoprojgr.pdf
4. https://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=grigorakib

Η Αντιμετώπιση του Ιμπραήμ το 1825 Και η συμμετοχή των Μανιατών στο Μανιάκι

Του Ιωάννη Μιχαλακάκου

εκπαιδευτικού

ο Καραϊσκάκης μάχεται εναντίον των Τούρκων σε πίνακα του Peter Von Hess, ο οπλαρχηγός συμμετείχε στην συντριβή των Ελλήνων στα Κρεμμύδια Μεσσηνίας

Στις 10 με 12 Φεβρουαρίου του 1825 ο Ιμπραήμ πασάς, εν μέσω εμφύλιων σπαραγμών μεταξύ των επαναστατών, αποβιβάζεται ανενόχλητος στην Μεθώνη της Μεσσηνίας προκαλώντας ταραχή στο ελληνικό στρατόπεδο. Παρά τις μεγάλες καταστροφές που προξένησε ο Αιγυπτιακός στρατός και στόλος την προηγούμενη χρονιά (1824) στην Κάσο και στα μαρτυρικά Ψαρά οι Έλληνες συνέχιζαν τις μεταξύ τους διαμάχες. Στο πλαίσιο μιας κοντόφθαλμης λογικής η Κυβέρνηση Κουντουριώτη αντί να προετοιμάζεται για πόλεμο με τους Αιγυπτίους, που ως τότε ήταν αήττητοι, προτιμούσε να φυλακίζει τους ηττημένους του εμφυλίου Πελοποννησίους οπλαρχηγούς, μεταξύ αυτών και τον Κολοκοτρώνη.

Οι αντιδράσεις μάλιστα της ελληνικής κυβέρνησης θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν σπασμωδικές. Ενώ ο Ιμπραήμ συνεχώς ενισχυόταν φθάνοντας κάποια στιγμή 15.000 άνδρες (ιππικό, πεζικό, πυροβολικό) η στρατολογία στην ελληνική πλευρά βάλτωνε καθώς οι Πελοποννήσιοι ήταν απρόθυμοι να πολεμήσουν ενώ οι αρχηγοί τους βρίσκονταν στην φυλακή. Μάλιστα από τις πρώτες μέρες της απόβασης του, προκειμένου να εδραιωθεί στην Μεσσηνία, ξεκίνησε την πολιορκία του Νιόκαστρου (Πύλου) και του Παλαιόκαστρου. Παράλληλα ξεκίνησε σειρά από αναγνωριστικές επιδρομές στην πέριξ περιοχή.  

Στην προσπάθεια ενίσχυσης των φρουρίων προκειμένου να μην καταληφθούν από τον Ιμπραήμ είχαν προστρέξει περί τις 10 Μάρτη 168 Μανιάτες υπό τον Γιώργο και Ιωάννη Μαυρομιχάλη, άλλοι Λάκωνες υπό τους Παναγιώτη και Γεώργιο Γιατράκο και λίγοι Μακεδόνες. Λίγες μέρες μετά ωστόσο στις 14 Μαρτίου του 1825 ο νεότατος Μανιάτης οπλαρχηγός Ιωάννης Μαυρομιχάλης τραυματίζεται σοβαρά και έπειτα από λίγες ημέρες πεθαίνει βυθίζοντας στην θλίψη το πανελλήνιο και κάνοντας τον Πετρόμπεη να καλεί σε εκδίκηση.  Στις 15 Μαρτίου πεθαίνει και ο καπετάν Βασιλειάδης, αφού αιχμαλωτίστηκε πρώτα από τους Αιγυπτίους, καθώς ο Ιμπραήμ προσπαθούσε με αποφασιστικότητα να εκκαθαρίσει τις σκόρπιες ελληνικές δυνάμεις γύρω από το Νιόκαστρο και το Παλαιοκάστρο και να εδραιώσει την κυριαρχία του στην Μεσσηνία. Την ίδια μέρα ο μόνος που κατάφερε να κάνει πεισματική αντίσταση, αφού οχύρωσε τα σπίτια στην περιοχή της Σχινόλακκας επικεφαλής 200 ανδρών Μακεδόνων, ήταν ο Καρατάσσος ο οποίος κατάφερε να απωθήσει ένα Αιγυπτιακό τάγμα 300 ανδρών και να πάρει και λάφυρα. Οι υπόλοιποι οπλαρχηγοί Πάναγιώτης και Γεώργιος Γιατράκος, ο Χατζηχρήστος, ο Αγγελής Γάτσος, ο Βάσος Μαυροβουνιώτης, ο Γιαννάκης και ο Κωνσταντίνος Γιολδάσης δεν κατάφεραν να αποτελέσουν απειλή για τον Ιμπραήμ είτε γιατί βρίσκονταν σκόρπιοι είτε γιατί οι δυνάμεις τους διασκορπίστηκαν από το ιππικό του Ιμπραήμ που σκοπό είχε να διακόπτει την επικοινωνία με τους υπόλοιπους Έλληνες οπλαρχηγούς.

Μετά από αυτές τις σποραδικές αψιμαχίες, που σκοπό είχαν να ζυγίσουν οι αντιμαχόμενες πλευρές τον αντίπαλο, έγινε συντονισμένη προσπάθεια από ελληνικής πλευράς για μια αποφασιστική μάχη. Το ίδιο επιζητούσε και ο Ιμπραήμ ο οποίος θεωρούσε φυσικά πως σε τακτικό επίπεδο υπερείχε και πως μια συντριπτική επιτυχία θα εμψύχωνε τους στρατιώτες του και θα υπέτασσε τους Έλληνες. Έτσι στις 7 Απριλίου του 1825 στην θέση Κρεμμύδια ο Κυριάκος Σκούρτης (Υδραίος) μη έμπειρος από πόλεμο στην ξηρά, επικεφαλής 3.250 ανδρών κυρίως Ρουμελιωτών και κάποιων Πελοποννησίων αντιμετώπισε κατά μέτωπο 3.500 τακτικούς Αιγύπτιους (στραβαραπάδες όπως τους έλεγαν) οι οποίοι διέθεταν πυροβολικό και ιππικό. Το αποτέλεσμα ήταν συντριπτική ήττα για τους Έλληνες, οι οποίοι σκόρπισαν μπροστά στην ανωτερότητα του τακτικού στρατού σε ανοικτό πεδίο μάχης και των Μαμελούκων ιππέων του Ιμπραήμ, αφήνοντας πίσω 600 νεκρούς και πολλούς τραυματίες. Οι Ρουμελιώτες έφυγαν αποκαρδιωμένοι για τους τόπους τους, ενώ η Κυβέρνηση ανήμπορη να αντιδράσει έτρεμε από πανικό καθώς το ηθικό των ανδρών είχε πλέον βαλτώσει.

Αιγυπτιακό πυροβολικό την περίοδο εισβολής του Ιμπραήμ διακρίνονται οι ερυθρές στολές των Αιγυπτίων

Λίγες μέρες μετά ο Ιμπραήμ καταλαμβάνει το φρούριο της Σφακτήριας όπου βρήκε ηρωικό θάνατο ο Αναγνωσταράς. Η κυριαρχία του Ιμπραήμ στην Μεσσηνία ολοκληρώθηκε την 6^η Μαΐου του 1825 όταν κατέλαβε το Νιόκαστρο πιάνοντας αιχμάλωτους τον Γεώργιο Μαυρομιχάλη και τον Παναγιώτη Γιατράκο. Τα πράγματα φάνταζαν απελπιστικά καθώς ο Ιμπραήμ είχε την μία επιτυχία μετά την άλλη φαντάζοντας αήττητος. Παράλληλα η κόπωση του στρατού από τον πενταετή αγώνα καθώς και η απογοήτευση από τους εμφύλιους πολέμους διόγκωνε το πρόβλημα.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο χαμηλού ηθικού και έλλειψης οργάνωσης ο «μπουρλοτιέρης των ψυχών» Παπαφλέσσας, ο φλογερός Μεσσήνιος, όντας Υπουργός Εσωτερικών τίθεται επικεφαλής εκστρατείας κατά του Ιμπραήμ προκειμένου να τον εκδιώξει από την Πελοπόννησο αλλά και να εμφυσήσει θάρρος στους Έλληνες. Μέσα σε διάστημα ενός μήνα προσπάθησε να συγκεντρώσει ένα αξιόλογο στράτευμα που θα αποτελείτο κυρίως από κατοίκους της Πελοποννήσου. Παράλληλα για να ενισχύσει το πολιτικό προφίλ του και να αυξήσει την τοπική στρατολόγηση στις 17-5-1825 ζητάει αμνηστεία για τους εχθρούς του οπλαρχηγούς που βρίσκονταν στην φυλακή μεταξύ των οποίων ο Θ. Κολοκοτρώνης. Σε περίπτωση που προσέτρεχαν με προθυμία όλοι όσους είχε καλέσει κοντά του θα δημιουργούσε στράτευμα περί των 10.000 ανδρών. Στράτευμα ικανό να σταματήσει τον Ιμπραήμ. Ωστόσο οι περισσότεροι οπλαρχηγοί, όχι μόνο δεν πήγαν, αλλά τον προέτρεψαν να μην τον αντιμετωπίσει κατά μέτωπο αλλά να κατευθυνθεί προς την Μάνη για μεγαλύτερη ασφάλεια. Αυτό συνέβη είτε από φόβο να αντιμετωπίσουν τον Αιγυπτιακό στρατό είτε από εμπάθεια στο πρόσωπο του Παπαφλέσσα. Τελικώς στις 19 Μαΐου στρατοπέδευσε έξω από το χωριό Μανιάκι Μεσσηνίας ώστε να μπορεί να αγναντεύει το Νεόκαστρο από απόσταση και να βλέπει τις κινήσεις του αντιπάλου. Είχε υπό τις οδηγίες του περίπου 1.500 στρατιώτες, οι οποίοι όμως βλέποντας ότι οι υπόλοιποι καπετάνιοι δεν εμφανίζονται άρχισαν να λιποτακτούν. Μελανό σημείο εκείνης της στιγμής η φυγή του Σταυριανού Καπετανάκη ο οποίος έφυγε νύκτα με 15 άνδρες. Τούτο κλόνισε το ηθικό των άλλων αγωνιστών καθώς είδαν να φεύγει Μανιάτης καπετάνιος.

Μαμελούκος ιππέας του Ιμπραήμ, είχαν εξαιρετική χρήση ως ελαφρύ ιππικό ακόμα και από τον Ναπολέοντα

Το πρωί της 20^ης Μαΐου 1825 βρήκε τους Έλληνες απροετοίμαστους καθώς δεν είχαν προλάβει να ολοκληρώσουν τα οχυρωματικά έργα τους (ταμπούρια), ενώ το Αιγυπτιακό ιππικό τους είχε περικυκλώσει. Συνολικά, του Παπαφλέσσα είχαν απομείνει να δώσουν μάχη περίπου 700 άνδρες. Από πλευράς Μανιατών τέθηκε επικεφαλής ο οπλαρχηγός Πιέρος Βοϊδής – Μαυρομιχάλης έχοντας περίπου 280 άνδρες. Αναλυτικά οι δυνάμεις των Μανιατών, ανά καπετάνιο, ήταν οι εξής : Πιέρος Βοϊδής Μαυρομιχάλης (50), Ηλίας Σαλαφατίνος (25), Δημήτριος Πουλικάκος (60), Πιέρος Αλούπης (70), Αθανασούλης Καπετανάκης (με 80 Γιαννιτσάνους). Αποτελούσαν πάνω από το 1/3 της συνολικής δύναμης και κατείχαν το νότιο ταμπούρι. Από πλευράς Λεονταριτών και Κοντοβουνήσιων επικεφαλής τέθηκε ο ίδιος ο Παπαφλέσσας στο κεντρικό ταμπούρι και επικεφαλής των Μεσσηνίων τέθηκε ο Δημήτρης Φλέσσας. Ο Ιμπραήμ κινήθηκε εναντίον τους επικεφαλής 6.000 ανδρών (Αιγυπτίων, Αλβανών, Μαμελούκων ιππέων).

Σχεδιάγραμμα της μάχης στο Μανιάκι το 1825 με την περικύκλωση των Ελληνικών θέσεων από το βιβλίο του Φωτιάδη 1977

Το αποτέλεσμα της μάχης ήταν να περικυκλωθούν οι Έλληνες και να ηττηθούν ολέθρια αφήνοντας πίσω περί τους 550 νεκρούς. Τελευταίο οχύρωμα έπεσε το ταμπούρι το Μανιάτικο καθώς ήταν το δυνατότερο από όλα. Όσοι σώθηκαν προς το τέλος της μάχης, το κατάφεραν με έξοδο από τον κλοιό του αντιπάλου , διά μέσου μιας ρεματιάς που βρισκόταν στα πλάγια των οχυρωμάτων. Ανάμεσα σε αυτούς που επιβίωσαν αυτής της ηρωικής μάχης ήταν και Ιωάννης Α. Μαριόλης από το Δρυ της Μέσα Μάνης. Κάτωθι το πιστοποιητικό του το οποίο υπογράφουν οι ταγματάρχες Δ. Πουλικάκος (παρών στο Μανιάκι) και ο Δ. Πετροπουλάκης. Χαρακτηριστικά αναφέρει:

«πιστοποιούμε οι υποφαινόμενοι ότι ο κύριος Ιωάννης Α Μαριόλης εκ του χωριού Δρυ του Δήμου Μέσσης της Διοίκησης Λακωνίας υπηρέτησε τον υπέρ ανεξαρτησίας Αγώνα, παρευρέθη εις πολιορκίες και μάχες των Μεσσηνιακών φρουρίων κατά το 1822 κατά το 1825 εις την μάχη του εν Μεσσηνία Μανιάκι και κατά το 1826 εις τις μάχες του Αλμυρού και Πολυαράβου δείξας εις όλας τις ανώτερες περιστάσεις πειθαρχίαν εις τους ανωτέρους του ζήλον και προθυμια

Διο κατ’ αίτηση του δίδεται η παρούσα απόδειξη δια να του χρησιμεύσει οπουδήποτε χρειασθεί

12 Οκτωβρίου 1841

Δ. Πουλικάκος ταγματάρχης

Δ. Πετροπουλάκης ταγματάρχης»

το πιστοποιητικό του Ι. Α. Μαριόλη

Το παρόν άρθρο, δεν γράφτηκε μόνο για να θυμηθούμε τις ηρωικές μάχες των προγόνων μας και τον αγώνα τους για ανεξαρτησία 200 χρόνια μετά. Είναι για να αποδώσουμε τιμή σε εκείνους που έστησαν τα κορμιά τους ολόρθα απέναντι στον σίγουρο θάνατο. Είναι ένα μνημόσυνο σε εκείνους που έμειναν από φιλότιμο στο πεδίο της μάχης πιστοί στον όρκο τους να μην εγκαταλείψουν τον παραστάτη, ως γνήσιοι Σπαρτιάτες και απομένει σε εμάς ώστε οι αγώνες τους και οι θυσίες τους να μην πάνε άδικοι.

Και που να κάμω την αρχή

Και που να δώσω την τιμή

Κορμάκια που εχάθητα

Και μερδικά που σβήσατε

Σπίτια ξεσπιτωμένα μου

Κλειδιά παραδομένα μου 

(μανιάτικο μοιρολόι για το Μανιάκι)

Πηγές

• https://history1821.wordpress.com/2020/01/20/%CE%B7-%CE%BC%CE%AC%CF%87%CE%B7-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%AC%CE%BA%CE%B9/
• http://users.sch.gr/fstav/epanastasis/epanastasis27.html
• https://www.protothema.gr/stories/article/689263/i-mahi-sto-maniaki-20-maiou-1825/
• https://www.historical-quest.com/monimes-sthles/san-simera/942-maxi-sto-maniaki.html
• https://eleftheriaonline.gr/ilia/itemlist/tag/%CE%BC%CE%AC%CF%87%CE%B7%20%CE%A3%CF%87%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CE%BB%CE%B1%CE%BA%CE%BA%CE%B1%CF%82
• Μεγάλη Στρατιωτικὴ καὶ Ναυτικὴ Ἐγκυκλοπαιδεία. Tόμος Ἔκτος: Σαράντα Ἐκκλησίαι–Ὤχρα. Ἀθήναι: Ἔκδοσις Μεγάλης Στρατιωτικῆς καὶ Ναυτικῆς Ἐγκυκλοπαιδείας. 1930, σσ. 73-74.
• https://www.sansimera.gr/articles/446
• https://www.offlinepost.gr/2021/04/16/i-leonideios-maxi-sto-maniaki/
• Καπετανάκη Σ. «Αριστεία του 1821 σε Μανιάτες Αγωνιστές» εκδόσεις Αδούλωτη Μάνη, Αρεόπολη 2008
• Φωτάκου «Βίος του Παπαφλέσσα» εκδόσεις Καλκανδή Αθήνα 1868
• vikingsword.com
• digitalgallery.nypl.org

βίντεο περιγραφής της μάχης στο Μανιάκι από τον ιστορικό Δ. Μαριόλη

ORUC REIS ΚΑΙ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑ

Του Ιωάννη Μιχαλακάκου

εκπαιδευτικού

ο πειρατής και καπετάνιος Ορούτς Ρέις

Από τα μέσα του φετινού καλοκαιριού, όταν η Τουρκία ξεκίνησε να προκαλεί ανησυχία στο Διεθνές πολιτικό στερέωμα με το μνημόνιο συνεργασίας ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας – Λιβύης τα πράγματα έδειχναν ότι η μεσόγειος πρόκειται να έχει ένα θερμό καλοκαίρι. Η ένταση κλιμακώθηκε επικίνδυνα όταν στις αρχές Αυγούστου το σεισμογραφικό πλοίο ORUC REIS κατευθύνθηκε για έρευνες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Εδώ κρίνεται σκόπιμο να αναφέρουμε πως η Τουρκία, χώρα μέλος του ΝΑΤΟ και υποψήφια ένταξης της Ε.Ε όχι μόνο δεν αναγνωρίζει σύνορα συμμάχου της και μέλους της Ε.Ε αλλά θεωρεί πως πρέπει να έχει ειδικό καθεστώς χρήσης. Μάλιστα εδώ και χρόνια χρησιμοποιεί τον όρο γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο θέλοντας να δείξει ότι δεν αναγνωρίζει πλήρως την κυριαρχία της Ελλάδος στην περιοχή. Παράλληλα δεκάδες είναι τα περιστατικά παρενόχλησης ελληνικών αλιευτικών από τουρκικά πολεμικά ενώ ακόμα και σε περιπτώσεις έρευνας και διάσωσης μεταναστών δημιουργούνται προβλήματα. Οι δε παραβιάσεις του συμμαχικού FIR κατά τα άλλα αποτελούν καθημερινό φαινόμενο.

Όλα τα παραπάνω έχουν οδηγήσει τις δύο χώρες τα όρια του πολέμου. Οι εξοπλιστικοί ανταγωνισμοί γιγαντώνονται την ώρα που στην Ελλάδα υπάρχει οικονομική κρίση ενώ στην Τουρκία η νομισματική υποτίμηση έχει φτάσει σε ιστορικά χαμηλά. Παράλληλα με τα παιχνίδια γεωπολιτικού και στρατηγικού χαρακτήρα η πολιτική προπαγάνδα κλιμακώνεται επικίνδυνα καθώς στην Τουρκία το μεγαλύτερο μέρος των ΜΜΕ ελέγχεται από την κυβέρνηση και λειτουργεί αντί αυτής. Έτσι πέραν από συνεχείς συνεντεύξεις εθνικιστικού χαρακτήρα από πλευράς της Τουρκίας έχουμε και συνεχή προβολή της έντασης. Ο εκπρόσωπος του κυβερνώντος κόμματος της Τουρκίας (AKP), Ομέρ Τσελίκ , δηλώνει ότι «η Ελλάδα είναι πειρατικό κράτος» και πως «είναι αναξιόπιστος συνομιλητής» ενώ λέει πως η Ελλάδα έχει βάρβαρη και φασιστική συμπεριφορά απέναντι στους δημοσιογράφους της στο Καστελόριζο. Την ίδια στιγμή που από την Κερασούντα ο Ερντογάν μιλάει για «ληστεία στο Αιγαίο».

το πλοίο ερευνών Ορούτς Ρέις

Ενώ συμβαίνουν όλα αυτά το Καστελόριζο και συνεπώς όλα τα Δωδεκάνησα στοχοποιούνται αυτή την φορά καθώς μπαίνουν εμπόδιο σε οποιαδήποτε επεκτατικά σχέδια ετοιμάζει η Τουρκία. Είναι εύκολα αντιληπτό πως σκοπός της γειτονικής χώρας είναι να απαξιώνει την κυριαρχία της Ελλάδος και να αναζητά πολιτικά νομικές τρύπες προκειμένου να δικαιολογεί την ανομία της σε συνδυασμό με την απάθεια των συμμάχων και εταίρων μας.

Ωστόσο εδώ πρέπει να αναρωτηθεί κανείς ποιος είναι στην πραγματικότητα πειρατής. Η Τουρκία, πολιτικός απόγονος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ουδεμία σχέση είχε με την περιοχή της μέσης Ανατολής. Ιστορικά οι Τούρκοι εμφανίστηκαν στην περιοχή πριν 1000 χρόνια περίπου, τελευταίοι από οποιοδήποτε άλλο λαό και καθιερώθηκαν μετά την νικηφόρα για αυτούς μάχη του Ματζικέρτ (1071) την οποία γιορτάζουν ως σήμερα. Το εθνικιστικό όνειρο περί «γαλάζιας πατρίδας» δεν είναι τίποτα άλλο από άρνηση της σημερινής πραγματικότητας και ευσεβείς πόθοι μιας ρομαντικής ανάμνησης του ένδοξου παρελθόντος. Στην ουσία η σημερινή Τουρκία θέλει κομμάτι από την πίτα των ενεργειακών αποθεμάτων και συνεκμετάλλευση στο Αιγαίο. Δεν μπορεί να πιστέψει ότι μικρά κράτη μπορούν να της σταθούν εμπόδιο. Η συμβολική όμως παρουσία ενός καραβιού που ονομάζεται ORUC REIS συνοδεία πολεμικών δείχνει κάτι παραπάνω. Τα εξέχοντα πλοία δεν ονομάζονται τυχαία, ούτε εμφανίζονται χωρίς κάποιο σχέδιο. Για τους Τούρκους ο ORUC REIS ήταν ήρωας. Ποιος όμως ήταν αυτός ο περιβόητος καπετάνιος;

Ο Ορούτς Ρέις Μπαρμπαρός (1474–1518) από τον οποίο πήρε το όνομά του τουρκικό ερευνητικό πλοίο «Oruc Reis», ήταν Ελληνο-αλβανικής καταγωγής μπέης του Αλγερίου και Μπεηλέρμπεης της Δυτικής Μεσογείου. Ήταν ο μεγαλύτερος αδερφός του μεγάλου πειρατή και πολέμαρχου Χαϊρεντίν Μπαρμπαρός.

Τα αδέλφια γεννήθηκαν στο νησί της Λέσβου από Αλβανό πατέρα, τον Γακούπ Αγά και Ελληνίδα μητέρα, την Κατερίνα η οποία ήταν χήρα ορθόδοξου ιερέα του νησιού. Είχαν έξι παιδιά, δύο κόρες και τέσσερις γιους.

Και οι τέσσερις γιοι της οικογένειας δραστηριοποιήθηκαν στη θάλασσα, μεταφέροντας και πουλώντας τα αγγεία που έφτιαχνε η βιοτεχνία του πατέρα τους. Την περίοδο εκείνη, στις ακτές της Μεσογείου ανθούσε η πειρατεία και, αν και αρχικά ξεκίνησαν από το εμπόριο, τα αδέρφια στην πορεία έγιναν πειρατές. Τις πειρατικές τους ικανότητες εκτίμησε ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής και έκανε τον Χαϊρεντίν Μπαρμπαρός οργανωτή του στόλου του και τον Ορούτς κυβερνήτη του Αλγερίου

Ο Ορούτς ήταν ο ο πρώτος που ακολούθησε τον δρόμο της πειρατείας, γινόμενος μέλος σε μια κουρσάρικη γαλέρα που είχε ως βάση της το νησί της Λέσβου, κρησφύγετο για τους Έλληνες και μουσουλμάνους πειρατές. Αιχμαλωτίστηκε από τους Ιππότες της Ρόδου και υποχρεώθηκε να υπηρετεί ως σκλάβος, μέχρις ότου τον αγόρασε ένας Αιγύπτιος εμίρης. Τα αδέλφια ξανάσμιξαν στην Αλεξάνδρεια και με τη βοήθεια του εμίρη αποδείχθηκαν επιτυχημένοι επιδρομείς.

ο Ορούτς Ρέις καταλαμβάνει γαλέρα

Οι δύο μετέφεραν τις επιχειρήσεις τους στη δυτική Μεσόγειο το 1505 και επανεγκατεστάθηκαν στη νήσο Ντζέρμπα, στην Τυνησία. Από εκεί ασκούσαν πειρατεία ενάντια στα χριστιανικά έθνη, συλλαμβάνοντας παπικές γαλέρες, ισπανικά πολεμικά πλοία και εμπορικά. Κατόπιν, εξαιτίας μιας διαφωνίας τους με τον Μπέη της Τυνησίας, αναγκάστηκαν να αλλάξουν ορμητήριο, τραβώντας για το Ντζιντζελί, κοντά στο Αλγέρι, το 1511.

Το 1512 ο Ορούτς έχασε το ένα του χέρι σε μια προσπάθεια να καταλάβει ένα ισπανικό οχυρό στη βορειοαφρικανική ακτή ενώ νικήθηκε πάλι μετά από δύο χρόνια. Από τότε σημειώθηκε αλλαγή στη δραστηριότητα των δύο αδελφών. Οι επιθέσεις τους εστιάζονταν όλο και περισσότερο στον ισπανικό στόλο και τις παράκτιες εγκαταστάσεις του. Όταν ο σουλτάνος του Αλγερίου απέτυχε να ανταποκριθεί κατάλληλα στην ισπανική απειλή το 1516, ο Ορούτς τού επιτέθηκε με μια κουρσάρικη δύναμη και αφού τον σκότωσε, αυτοανακηρύχθηκε σουλτάνος.

Το 1518 οι μάχες με τους Ισπανούς εντάθηκαν. Σε μια επίθεση εναντίον των ισπανικών εγκαταστάσεων στο Οράν, ο Ορούτς δέχθηκε αιφνιδιαστική επίθεση και αναγκάστηκε να κλειστεί στην αλγερινή πόλη Τλέμτσεν. Προσπαθώντας να σπάσει τον κλοιό σκοτώθηκε.

Ο δε Χαϊρεντίν συμμάχησε με τους Οθωμανούς και ονομάστηκε επίσημα σουλτάνος του Αλγερίου. Συνέχισε τις επιθέσεις του ενάντια στα ισπανικά εμπορικά. Το 1535 έχασε την Τυνησία αλλά κατέλαβε τη Μαγιόρκα και τη Νίκαια, νικώντας παράλληλα τον χριστιανικό στόλο που απειλούσε την ανατολική Μεσόγειο. Πέθανε το 1547, εμφανώς ευνοούμενος της Υψηλής Πύλης και επιτυχημένος ναύαρχος, αφού ονομάστηκε μπεϊλέρμπεης, δηλαδή γενικός διοικητής των οθωμανικών ναυτικών δυνάμεων.

τα αδέρφια Ορούτς και Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα

Σε όλη του την καριέρα ο ORUC REIS με τον αδερφό του λεηλατούσαν και κατέστρεφαν στο όνομα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Νησιά όπως τα Κύθηρα, η Πάρος, η Ρόδος κ.ά. ένιωσαν την βία της πειρατείας. Πιο συγκεκριμένα για να κατανοήσουμε το βάθος της βιαιοπραγίας και της θηριωδίας που ακολούθησε από τον αδελφό του ας δούμε το παράδειγμα των Κυθήρων. Διοικητικό και οικονομικό κέντρο του νησιού μέχρι την εποχή εκείνη αποτελούσε η Παλαιόχωρα. Το 1537 η εισβολή του Μπαρμπαρόσα στο νησί οδήγησε σε 7,000 εκτελέσεις ενώ υποδουλώθηκε όλος ο ικανός πληθυσμός για εργασία. Το νησί σχεδόν ερημώθηκε ενώ η Παλαιόχωρα δεν ξανά κατοικήθηκε.  Ανάλογα περιστατικά συνέβησαν σε όλα τα ελληνικά νησιά με αποτέλεσμα την αρχιτεκτονική των κρυφών οικισμών και οχυρών χωριών με πύργους και βίγλες που βλέπουμε ως σήμερα.  

Η σημερινή παρουσία του σεισμογραφικού σκάφους με αυτήν την ονομασία μόνο ειρηνική δεν μπορεί να χαρακτηριστεί. Αντιθέτως συμβολίζει την αιώνια παρουσία των Τούρκων στην Μεσόγειο που διαχρονικά φλερτάρει με την βία. Πώς κατηγορείς για πειρατική διάθεση ένα κράτος που στην πνευματική και νομική του συνείδηση την θεωρεί παράνομη. Πώς κατηγορείς για πειρατική διάθεση ένα κράτος το οποίο όπως τώρα υποφέρει από την πειρατική και επεκτατική διάθεση του γείτονα του? Συμπερασματικά κατανοούμε πως υπάρχει συγκεκριμένη νοοτροπία από την γειτονική χώρα η οποία θεωρεί δεδομένη την ισχύ της και επομένως τα θέλω της. Για εμάς ο πειρατής εισβάλει στα χωρικά μας ύδατα για τους γείτονες ήταν θαλασσοπόρος. Εν κατακλείδι διαφορά πολιτισμού και λογικής.

Πηγές

1. https://www.tanea.gr/2020/01/31/world/poios-itan-o-koursaros-pou-edose-to-onoma-tou-sto-tourkiko-ereynitiko-ploio/
2. http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?ParagraphID=fgg
3. https://web.archive.org/web/20060617132510/http://caldwellgenealogy.com/pirates.html
4. https://www.protothema.gr/politics/article/1040090/nees-prokliseis-apo-tselik-peirates-stin-anatoliki-mesogeio-oi-ellines/

5. E. Hamilton Currey, Sea-Wolves of the Mediterranean, London, 1910
6. Bradford, Ernle, The Sultan’s Admiral: The life of Barbarossa, London, 1968
7. https://www.mixanitouxronou.gr/barmparosa-o-ellinas-pou-egine-mousoulmanos-piratis-organose-ton-stolo-tou-souleiman-ke-egine-o-makelaris-tou-egeou/
8. https://en.wikipedia.org/wiki/Oru%C3%A7_Reis

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΙΕΡΑΚΟΣ ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗΣ (1799 – 1821)

Στις δύσκολες ώρες που περνάει η πατρίδα μας απέναντι στην Τουρκική προκλητικότητα καλό είναι να παραδειγματιζόμαστε από πραγματικούς ήρωες νεαρής ηλικίας οι οποίοι πραγματικά δυναμικά και με ανιδιοτέλεια δεν υπολόγιζαν αριθμούς και πυροβόλα αλλά την ελευθερία και το δίκιο τους. Τους θυμόμαστε με τιμή. 

Ακολουθεί άρθρο του Δημητρίου Π. Μαριόλη
Δικηγόρου και Πτυχ. τμ. Ιστορίας και Εθνολογίας
Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης

που δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο περιοδικό Αδούλωτη Μάνη τεύχος 5ο 2013

Ένας από τους κλάδους της ιστορικής και μεγάλης οικογένειας  των Μαυρομιχαλαίων υπήρξε και αυτός του Πιέρου Μαυρομιχάλη από την Αρεόπολη, πρώτου εξαδέλφου του Πετρόμπεη. Ο πρωτότοκος γιός του Πιέρου, ο Κωνσταντίνος, ο επονομαζόμενος και με το πατρωνυμικό  Πιεράκος, ήταν ένας από τους αρχηγούς των Ελληνικών στρατευμάτων που κινήθηκαν εναντίον των Μεσσηνιακών Φρουρίων, αμέσως μετά την απελευθέρωση της τουρκοκρατούμενης Καλαμάτας, στις 23 Μαρτίου 1821.

Το Νιόκαστρο της Πύλου, Amand von Schweiger-Lerchenfeld (1846–1910),

Ο Κωνσταντίνος, επί κεφαλής αρχικά σώματος 120 Μανιατών περίπου, έφτασε στο Νεόκαστρο (Πύλο) στις 13 Απριλίου 1821, όπου οι Έλληνες, υπό την γενική αρχηγία του Επισκόπου Μεθώνης  Γρηγορίου, πολιορκούσαν στενά τα Μεσσηνιακά Φρούρια. Η στρατιωτική του δράση, κατά τους μήνες της πολιορκίας του Νεοκάστρου και της Μεθώνης, καθώς επίσης και οι επιθέσεις του κατά των διαφόρων Οθωμανικών θέσεων στη γύρω περιοχή, είχαν προκαλέσει τρόμο στα αντίπαλα στρατεύματα, ενώ παράλληλα ο ηρωϊκός αυτός  Μαυρομιχάλης είχε κερδίσει το σεβασμό των συναγωνιστών του, λόγω των ηγετικών  του προσόντων και της γενναιότητάς του.

Δυστυχώς η επαναστατημένη Ελλάδα, αλλά και η σημαντική οικογένεια του γενναίου αυτού αρχηγού, τον έχασαν αρκετά πρόωρα. Ο Κωνσταντίνος, σε ηλικία 22 ετών, έπεσε στις 8 Αυγούστου 1821 έξω από τα τείχη της Μεθώνης, κατά τη διάρκεια επίθεσής του εναντίον των αμυνομένων εκεί Τούρκων. Μόλις την προηγούμενη, δηλαδή στις 7 Αυγούστου 1821, ήταν ένας από τους αρχηγούς που μπήκαν στο Νεόκαστρο, όπου στο μεταξύ οι πολιορκούμενοι επί μήνες Τούρκοι είχαν συνθηκολογήσει.

Παρακάτω δημοσιεύουμε από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους    μία αναφορά – επιστολή των αδελφών και κληρονόμων του, Νικολάου Πιεράκου και Ραλιώς συζ. Δημητρίου Πετροπουλάκη, προς το Υπουργείο Στρατιωτικών, με ημερομηνία 25 Αυγούστου 1858 και θέμα της την δικαίωση της μνήμης και των αγώνων του νεκρού αδελφού τους. Η επιστολή αυτή αποτελεί βασικά μία ακόμη συμβολή στη γνώση της πολεμικής δράσης του Κωνσταντίνου Πιεράκου Μαυρομιχάλη, παράλληλα όμως είναι και χαρακτηριστική, αναφορικά με τις αδικίες ή αμέλειες που διαπράττονταν ορισμένες φορές από τις κυβερνήσεις της ελεύθερης Ελλάδας, σε βάρος της ηθικής πρωτίστως αποκατάστασης των πεσόντων και των οικογενειών που άφηναν αυτοί πίσω τους.

Η δημοσιευόμενη αναφορά έχει ως εξής :

«Το πρώτον θύμα της Μαυρομιχαλικής οικογενείας, άμα ήρξατο ο Ιερός αγών υπήρξεν ο αυτάδελφος των υποφαινομένων Κωνσταντίνος Πιεράκος Μαυρομιχάλης αρχηγός των Λακωνικών όπλων κατά την πολιορκίαν των φρουρίων Νεόκαστρου και Μεθώνης. Ο ρηθείς καθ’ όλον το διάστημα της πολιορκίας ταύτης, ενώ συνέβησαν πολλαί και πεισματώδεις μάχαι, έχων την πρώτην θέσιν εμάχετο ηρωϊκώς δις πληγωθείς.

Ούτως οι εχθροί στενοχωρούμενοι καθ’ εκάστην αναγκάσθησαν να παραδώσωσιν το φρούριον του Νεοκάστρου την 7^η του Αυγούστου του 1821 έτους. Αλλά την 8^ην του αυτού οι εν Μεθώνη Οθωμανοί εξελθόντες εκ του φρουρίου αυτών πανστρατιά διευθύνθησαν προς το Νεόκαστρον, θέλοντες ινα εμποδίσωσι την παράδοση αυτού, και μετά των Νεοκαστριτών σκορπίσωσι τους Έλληνας και τας πολιορκίας διαλύσωσι. Τούτο μαθών ο ειρημένος αδελφός μας παρα τε του κ.κ. Ν. Πονηροπούλου και Αθ. Γρηγοριάδου (νυν Γερουσιαστού) ώρμησε πλήρης ενθουσιασμού μεθ’ ενός σώματος στρατιωτών κατά της Μεθώνης. Καθ’οδόν απήντησε τω όντι τον εχθρόν προχωρούντα. Και μάχην πεισματώδη συγκροτήσας οπισθοδρόμησεν αυτόν μέχρι του Προαστείου. Αλλά ενταύθα οι μεν Οθωμανοί βοηθούμενοι παρά του φρουρίου ανανέωσαν την μάχην, οι δε Έλληνες εις επικίνδυνον ευρισκόμενοι θέσιν, γενναίως αντέκρουσαν τον εχθρόν. Τότε ο ειρημένος αυτάδελφος ημών αρχηγός ορμήσας μετα τινων εκλεκτών, ώθησαν τον εχθρόν μέχρι πλησίον της πύλης του φρουρίου. Αλλ’ ενταύθα ηρωϊκώς αγωνιζόμενος, και εχθρικών αιμάτων περιρρεόμενος θανατηφόρον πληγήν λαβών, έπεσε, ως μη όφειλε, νεκρός ο γενναίος ούτος αδελφός μας, όστις δια του θανάτου του εζημίωσεν μεν την πατρίδα, κατέστρεψεν όμως διαφοροτρόπως την οικογένειάν του, αφού ήτο το στήριγμα αυτής ως πρωτότοκος υιός εις ηλικίαν 22 – 23 ετών.

Έκτοτε η Μακαρίτισα μήτηρ ημών και αυτού ανέφερε περι των εκδουλεύσεων και της θυσίας αυτού, ενώ και τα της εκστρατείας εκείνης και η διατήρηση των υπ’ αυτού Σωμάτων ήσαν εξ ιδίων του έξοδα, τα οποία κατεβάρυναν την οικογένειάν του, αλλ’ ουδεμία αμοιβή εδόθη, όπως εις άλλους της αυτής οικογενείας και λοιπούς ομοίως  θυσιασθέντας, ουδεμίαν λέγομεν αμοιβή, παρά την δια του Τύπου κατα τα παρελθόντα επευφημίαν, την δια του Στρατιωτικού Εφόρου δημοσιευθείσαν βιογραφίαν του, την υψωθείσαν στήλην εις τον τόπον του θανάτου του υπο των ευγνωμόνων κατοίκων, και την προσάρτησιν του ονόματός του εις το Βουλευτήριον, το οποίο προ ολίγων ετών κατεστράφη υπό πυρκαϊάς.    

 Αλλά πόση μεγίστη υπήρξεν η έκπληξίς μας πληροφορηθέντες ότι εντός των 143 ονομάτων των εν τω μητρώω αγωνιστών δεν υπάρχει το όνομα του αδελφού μας τούτου, και ότι δεν έχει καθήκον η επιτροπή, η προσδιορισθείσα να θέση εις τας τάξεις τους αποβιώσαντας ή πεσόντας εις τας μάχας αρχηγούς κατά σύγκρισιν με τους εις έτι ζώντας συναγωνιστάς των, να αποφανθή και περί εκείνων, όσοι δεν είναι περασμένοι εις το ρηθέν μητρώον. 

Ενώ το λέγομεν μετα θάρρους και τους πάντας προσκαλούμεν εις μαρτυρίαν εκ των κατοίκων των Νομών Λακωνίας και Μεσσηνίας και ιδίως την μαρτυρίαν των κ.κ. Αθ. Γρηγοριάδου Γερουσιαστού και Γ. Κοζάκη Τυπάλδου Εφόρου της Β. Βιβλιοθήκης, ότι ο διαληφθείς αυτάδελφός μας από της ημέρας καθ’ην εξερράγη η επανάστασις, μέχρι της ημέρας του θανάτου του, πλησίον των τειχών της Μεθώνης υπήρξε εις των ανδρειοτέρων αρχηγών και ως ήρως ήτο το παράδειγμα και ο θαυμασμός των συναγωνιστών του και όλων των πέριξ κατοίκων. Τοιούτου όντος του Κωνσταντίνου Πιεράκου Μαυρομιχάλη είναι δίκαιον να παραληφθή απο τε την ηθικήν και υλική τυχόν αμοιβήν ; Είναι δίκαιον αν η τότε επιτροπή δεν έλαβεν υπ’ όψιν τα έγγραφα, ή παρέπεσαν αυτά, ή δι’ άλλους της περιστάσεως εκείνης λόγους, παρέλειψε το όνομα αυτού, να γίνη ήδη τόση μεγάλη αδικία, προκειμένου να ανταμείψη το έθνος τους κληρονόμους των πεσόντων εις τας μάχας αγωνιστών ; 

Ως κληρονόμοι όθεν του πολυτίμου τούτου αλλ’ ατυχούς αυτάδελφού μας, έχοντες και την γνώμην των συγκληρονόμων αυτάδελφού μας Δ. Πιεράκου και αυταδέλφης μας Μαρίας χήρας Ι. Κουκή επικαλούμεθα δια της ταπεινής ταύτης αιτήσεώς μας δικαιοσύνην αδιαφιλονίκητον δια του σεβ. τούτου υπουργείου, όπως λάβη την τάξη και το όνομα τούτο εις ην ήθελεν ήδη ανήκει, ήτις είναι ως νομίζομεν η πρώτη.

Υποσημειούμεθα με το βαθύτατον σέβας.

   Ευπειθέστατοι

  Ν. Πιεράκος

 Ραλιώ Δ. Πετροπουλάκη»

Η παράδοση του Νιόκαστρου υπήρξε επεισοδιακή λόγω της εκδίκησης που ζητούσαν οι στρατιώτες για τον θάνατο του Κ. Μαυρομιχάλη

Άλλοι δύο Μανιάτες αρχηγοί, που χάθηκαν και αυτοί τόσο  πρόωρα κατά την Επανάσταση, ήσαν οι Ηλίας Μαυρομιχάλης, πρωτότοκος γιος του Πετρόμπεη που έπεσε στα Στύρα Ευβοίας στις 12 Ιανουαρίου 1822, και Κυριακούλης Μαυρομιχάλης, αδελφός του Πετρόμπεη, που έπεσε στη Σπλάντζα Ηπείρου στις 4 Ιουλίου 1822.

Κλείνοντας το μικρό αυτό αφιέρωμα, στην ιερή μνήμη του Μανιάτη νεκρού αρχηγού, να σημειώσουμε ότι η αδικία σε βάρος του επρόκειτο τελικά να αποκατασταθεί μερικά χρόνια αργότερα, όταν δηλαδή χαρακτηρίστηκε στα 1865 ως οπλαρχηγός δευτέρας τάξεως (Συνταγματάρχης), από την τότε εξεταστική επιτροπή των δικαιωμάτων των αγωνιστών του 1821.

Πηγές – Βιβλιογραφία

– Κων. Λ. Κοτσώνη «Κωνσταντίνος Π. Μαυρομιχάλης», Λακ. Σπουδαί, τ. 10 (1990), σελ. 259 – 275.

– Παναγιώτη Ρόδιου «Κωνσταντίνος Πιεράκος Μαυρομιχάλης», εκ του περιοδικού «Έφορος Στρατιωτικός» εν Ναυπλίω 1835, σελ. 100 – 107, αναδημ. υπό Δ. Βαγιακάκου, Λακ. Σπουδαί, τ.17 (2004), σελ. 343 – 347.

– Σταύρου Γ. Καπετανάκη «Μανιάτες Αγωνιστές του 1821», (εκδ. 2005 – Καλαμάτα), σελ. 222.

– Γ.Α.Κ., Προικοδοτήσεις Φαλαγγιτών, Φ.112.

 

6 ΙΟΥΛΙΟΥ 1850 ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

άρθρο του Δρ. Κωνσταντίνου Μέντη

Ελαφόνησος παραλία Σίμος φωτό : Κατερίνας Ελεωνόρας Ρασσιά…

ΤΑ ΧΙΛΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΞΕΝΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΥ

Η Ελαφόνησος, μετά την καταστροφή της από τους Σαρακηνούς στα μέσα του 9^ου αι. περιήλθε το 1207

στην κατοχή του Μ. Βενιέρη, το 1316 στο Λέοντα Κασιμάτη, το 1364 στους Ενετούς, το 1385 στον οίκο Βενιέρη, το 16^ο αι. στους Ενετούς, το 1715 στους Τούρκους και το 1797 στους Γάλλους με την συνθήκη του Καμποφόρμιο.

Το 1800 με τη συνθήκη της Κωνσταντινούπολεως αναγνωριζόταν η Επτάνησος Πολιτεία, που συμπεριλάμβανε και την Ελαφόνησο στα Επτάνησα, όπως ρητά ανέφερε και το ψήφισμα της νομοθετικής Συνέλευσης, στις 22 Ιανουαρίου του1804.

Το 1807 η Ελαφόνησος περιήλθε πάλι στην κατοχή των Γάλλων και το 1809 στην κατοχή των Άγγλων.

Χάρτης του αγκυροβολίου κοντά στην Ελαφόνησο. Χρονολογία έκδοσης 1771

Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΚΑΤΟΙΚΗΜΕΝΟΥ ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΟΥ ΝΗΣΙΟΥ –

ΤΗΣ ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΥ – ΣΤΙΣ 6 ΙΟΥΛΙΟΥ ΤΟΥ 1850

Το 1828 ο Καποδίστριας προέβη στην de facto προσάρτηση της Ελαφονήσου στην Ελλάδα.

Ακολούθησε Αγγλοελληνική διένεξη που κορυφώθηκε (μαζί και με μία σειρά άλλων γεγονότων) το 1849- 1850.

Οι Άγγλοι απέκλεισαν Ελληνικά λιμάνια (γεγονότα γνωστά ως Παρκερικά) και το θέμα απασχόλησε τη Γαλλική Εθνοσυνέλευση και τη Ρωσία που μέσω του Περσιάνι διαμήνυσε ότι προστατεύει (μαζί με τη Γαλλία) τας νήσους Ελαφόνησον και Σαπιέντζα.

Τέλος στις 6 Ιουλίου του 1850, ο υπουργός των εξωτερικών Ανδρέας Λόντος, υπέγραψε σύμβαση με την Αγγλία με την οποίαν η Ελαφόνησος και η Σαπιέντζα ενώνοντο οριστικά με την Ελλάδα.

Ήταν μάλιστα το πρώτο κατοικημένο νησί των Επτανήσων που απελευθερωνόταν από τους Άγγλους.. αλλά και το πρώτο Κυθηραικό νησί που αποκτούσε της ανεξαρτησία του.

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ ΣΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΥ

Σημαντική ήταν και η συμβολή της Μάνης στην απελευθέρωση της Ελαφονήσου, διότι ο Τζανετάκης (από τη ξακουστή οικογένεια των Γρηγοράκηδων) ίδρυσε το 1837 το συνοικισμό της Ελαφονήσου – παρότι το νησί ανήκε στους Άγγλους- και αυτό τον ισχυρισμό προέβαλαν κυρίως οι Ελληνικές κυβερνήσεις για να διεκδικήσουν το Λαφονήσι.

Την Ιστορική αυτή επέτειο της ένωσης της Ελαφονήσου με την Ελλάδα γιόρτασε για πρώτη φορά η Ελαφόνησος και ο Σμιγοπέλαγος Πολιτισμός της περιοχής στις 6 Ιουλίου του 2003.

 

 

Πηγές

1. Άρθρο του Κωνσταντίνου Μέντη
2. https://www.mixanitouxronou.gr/to-mikro-piratiko-nisi-me-tin-exotikes-paralies-ke-tin-archeoteri-vithismeni-poli-4-metra-kato-apo-tin-epifania-tis-thalassas/
3. http://el.travelogues.gr/item.php?view=52736

 

Η μάχη της Βέργας μέσα από τα μάτια ενός λόγιου της εποχής (1880)

φανταστική απεικόνιση της Μάχης της Βέργας 

Τον Ιούνιο του 1826 ο Ιμπραήμ κατανοώντας την σημαντική θέση της Μάνης αλλά και τον αποφασιστικό της ρόλο στην επανάσταση προσπάθησε να την υποτάξει εισβάλλοντας από την Καλαμάτα. Στην θέση Βέργα στα δυτικά σύνορα της Μάνης μεταξύ 22 με 25 Ιουνίου δόθηκε αποφασιστική μάχη μεταξύ Μανιατών και Αιγυπτίων του Ιμπραήμ. Οι αντίπαλες δυνάμεις ανέρχονταν από την πλευρά των Ελλήνων σε 5.000 άνδρες ενώ από την πλευρά των Αιγυπτίων άνω των 8.000. Επικεφαλής των ελληνικών δυνάμεων τέθηκε ο Γιωργάκης Μαυρομιχάλης γιος του Πετρόμπεη. Η νίκη έστεψε νικηφόρα τα ελληνικά όπλα αποτρέποντας τα σχέδια του Ιμπραήμ για καθυπόταξη της Μάνης αλλά κυρίως την διατήρηση του Ελληνικού ζητήματος.

ο Γιώργος Μαυρομιχάλης επικεφαλής των ελληνικών δυνάμεων στην μάχη της Βέργας

 

Παρακάτω έχουμε περιγραφή των γεγονότων από έναν Μανιάτη λόγιο της εποχής που την περίοδο εκείνη ήταν παιδί και κατέγραφε τις αναμνήσεις του.

 

Ιστόρηση Πέτρου Κουτήφαρη έτους 1880
«…αποφασίσαντες τους μεν γέροντας μετά των γυναικών και παιδίων απέστειλαν εις τας υπωρείας του γηραιού Ταϋγέτου… οι δε δυνάμενοι φέρειν όπλα συνηθροίσθησαν άπαντες εις Αλμυρόν, ίνα παρασκευάσωσι τα της αμύνης. Ενταύθα παρά το Αλμυρόν υπήρχε τείχος εξ αργών λίθων ωκοδομημένον. Το τείχος τούτο από της θαλάσσης αρχόμενον κατατείνει παρακολουθούν την δεξιάν όχθην μικρού χειμάρρου μέχρι της κορυφής πετρώδους τινός υψώματος, όπερ καλείται Καστράκη, και το οποίον υπέρκειται της προς χωρίον Σελίτζης αγούσης οδού. Εις το τείχος τούτο, όπερ νυν είναι γνωστόν υπό το όνομα Βέργα του Αλμυρού, οχυρωθέντες οι Μανιάται ανέμενον θαρραλέοι τον εχθρόν. Μετ’ ολίγας ημέρας ο Ιμβραήμης πανστρατιά εκ των Μεσσηνιακών φρουρίων εξορμήσας προήλασε μέχρι Καλαμών, ένθα και εστρατοπέδευσεν…. και τη 1 Ιουνίου …ο εχθρικός στρατός εκ Καλαμών εκκινήσας προυχώρησεν υπό τους ήχους των τυμπάνων κατά του Αλμυρού και έστι εις απόστασιν ενός περίπου χιλιομέτρου από του τείχους. Εκεί οι ιππείς, ους ατιλίδες εκάλουν οι τότε, και οι τακτικοί πεζοί ανέκοψαν, της ανωμαλίας του εδάφους επιπροσθούσης και διακωλυούσης τους στρατιωτικούς αυτών ελιγμούς, οι δε άτακτοι Αλβανοί και Κρήτες ωσεί πεντακισχίλιοι τον αριθμόν όρμησαν επί το τείχος τροχάδην και αλαλάζοντες. Οι Μανιάται περί τους χιλίους και πεντακοσίους αριθμούμενοι, όπισθεν του τείχους ταχθέντες, περιέμενον… όταν δε οι εχθροί έφθασαν εις απόστασιν βολής τουφεκίου εις εν σημείον των αρχηγών πυκνός και επιτυχής πυροβολισμός ανεχαίτησε την ορμήν των πολλούς εξ αυτών εις τα ζοφερά του Πλούτωνος βασίλεια αποστείλας. Τότε το πυρ εξερράγη καθ’ όλην την έκτασιν του τείχους και η μάχη κατέστη γενική, πεισματωδώς εκατέρωθεν διεξαγομένη. Οι Τούρκοι όπισθεν των δένδρων και των βράχων προφυλασσόμενοι προσήγγιζον βαθμηδόν και κατ’ ολίγον εις το τείχος… εννεάκις οι πολέμιοι επειράθησαν να διασπάσωσι την γραμμήν των Μανιατών και υπερβάλωσι το τείχος και εννεάκις απεκρούσθησαν πολλάς υποστάντες ζημίας και προς τας προτέρας αυτών θέσεις απωθούμενοι, διότι οι ζωηρότεροι των Μανιατών οσάκις έβλεπον αυτούς υποχωρούντας εξεπήδων του τείχους και τους κατεδίωκον πυροβολούντες κατ’ αυτών… αλλά καθ’ όσον η ημέρα προυχώρει η θέσις των αμυνομένων καθίστατο από στιγμής εις στιγμήν δυσχερεστέρα, διότι επόνει αυτούς η έλλειψις πολεμοφοδίων και προ παντός η του ύδατος, του μέρους εντελώς ανύδρου όντος. Τότε ανδρείος τις και εμπειροπόλεμος ανήρ από το χωρίον Σκιφιάνικα συνέλαβεν ηρωικήν απόφασιν να δώση αυτός πέρας εις την μάχην. Ατυχώς δεν δύναμαι να γνωρίσω υμίν το όνομά του, διότι ούτε η ιστορία ούτε η παράδοσις διέσωσαν αυτό. Οπόσοι άραγε άλλοι εφάμιλλοι ή και υπέρτεροι τούτου ήρωες της μεγάλης του γένους ημών επαναστάσεως δεν εκρίθησαν άξιοι ουδ’ απλής μνείας από τους τα κατ’ αυτήν ιστορήσαντας;… Ο Σκιφιανίτης λοιπόν ούτος μετά είκοσι συντρόφων του κατέλειπε το τείχος εκ της προς ανατολάς άκρας αυτού και αδιόρατος όπισθεν των βράχων έρπων κατόρθωσε να υπερφαλαγγίση τους εχθρούς και να καταλάβη τα νώτα των. Εκείθεν ήρξατο πυκνού και ευστόχου πυρός κατά των εχθρών, οίτινες μεγάλως εκ της αδοκήτου ταύτης προσβολής ταραχθέντες και φόβω συσχεθέντες ετράπησαν εις φυγήν. Τούτο ήρκεσε να ενσπείρη τον θόρυβον και την ταραχήν καθ’ απάσαν την γραμμήν των Αιγυπτίων, οι δε αμυνόμενοι συνορώντες αυτούς εν αταξία, κλονουμένους και οπισθοχωρούντας εξεπήδησαν άπαντες ως εκ συνθήματος έξωθεν του τείχους και ορμητικοί και ακάθεκτοι επέδραμον κατά των πολεμίων. Τότε η εν αταξία και αποσυνθέσει των τάξεων τροπή του εχθρού κατέστη πλήρης και γενική. Ιππείς, τακτικοί και άτακτοι στρατιώται, ουδεμίαν δίδοντες προσοχήν εις τας παρακελεύσεις των αξιωματικών, οίτινες ξιφήρεις και απειλητικοί κατεγίνοντο να σταματήσωσι την άτακτον φυγήν των στρατιωτών, έφυγαν προτροπάδην. Οι Μανιάτες κατεδίωξαν αυτούς, ούτω φεύγοντας, μέχρι αποστάσεως ημισείας ώρας, επανήλθον εις τα ίδια υπό των αρχηγών ανακληθέντες. Ο δε Ιμβραήμης, επειδή ο ήλιος έκλινε προς την δύσιν του, κατηυλίσθη παρά την θέσιν “Αγία Σιών ” μεταξύ Καλαμών και Αλμυρού κειμένην ένθα διανυκτέρευσεν. Εις την μάχην ταύτην αρχηγοί ήσαν ο Αναστάσιος Μαυρομιχάλης και ο εξάδελφος αυτού Ηλίας Κατσάκος, οι Καπετανάκαι, ο Γαλάνης Κουμουνδουράκης, πατήρ του νυν των κοινών προκαθημένου Αλεξάνδρου Κουμουνδούρου, οι Χρησταίοι, ο Κυβέλος και αι Δοράκαι.
Έπεσαν δε κατά τον αγώνα εκ μεν των Τούρκων εκατόν ογδοήκοντα περίπου, εκ δε των ημετέρων τέσσαρες. Την επαύριον λίαν πρωί οι πολέμιοι ταχθέντες εν γραμμή ως εις μάχην εχώρουν αύθις επί το τείχος νέαν απειλούντες κατ’ αυτού επίθεσιν. Δεν είχον όμως φθάσει εις απόστασιν βολής πυροβόλου ότε πυκνός και παρατεταμένος ηκούσθη πυροβολισμός ημίσειαν περίπου ώραν εκείθεν του τείχους προς την Μάνην, ούτος προήρχετο εκ Μανιατών εξακοσίων περίπου, οίτινες, προς βοήθειαν των εν Αλμυρώ αγωνιζομένων αδελφών των κατεσπευσμένως ερχόμενοι ανήγγειλον κατ’ έθος την προσέγγισιν αυτών δια γενικού πυροβολισμού. Ο εχθρός άμα ιδών την επικουρίαν ταύτην φόβω και αθυμία συσχεθείς έκρινε καλόν να υποχωρήση και επανακάμψη εις το εαυτού στρατόπεδον. Οι Μανιάται όμως …αφήκαν το τείχος και εγγύς τω των Αιγυπτίων στρατοπέδω παραγενόμενοι προσεκάλουν αυτούς εις μάχην, ούτοι όμως ήσυχοι δι’ όλης της νυκτός έμειναν. Περί δυσμάς Ηλίου οι Μανιάται επανήλθον εις τα ίδια και εκεί συσκεφθέντες απεφάσισαν ίνα την ερχομένην νύκτα επιπέσωσιν αίφνης και εκ διαφόρων μερών εις το εχθρικόν στρατόπεδον και καταστρέψωσι… αλλ’ ο εχθρός είτε πληροφορηθείς είτε υποπτευθείς τούτο μετέστησε την εσπέραν της αυτής ημέρας το στρατόπεδόν του εις Καλάμας και συνεπώς το σχέδιον των Μανιατών εματαιώθη…».

χάρτης του 1835 όπου απεικονίζεται το λιμάνι του Αλμυρού και το τείχος της Βέργας

Πηγές

1. http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=19795
2. https://www.tharrosnews.gr/2015/06/%CE%B7-%CE%B1%CE%B3%CE%AF%CE%B1-%CE%BC%CE%AC%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%B1-%CF%84%E2%80%99-%CE%B1%CE%BB%CE%BC%CF%85%CF%81%CE%BF%CF%8D/
3. https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B5%CF%8E%CF%81%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%9C%CE%B1%CF%85%CF%81%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CF%87%CE%AC%CE%BB%CE%B7%CF%82
4. https://www.timesnews.gr/i-machi-toy-diroy/
5. Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία (Α – Γ). Αθήναι: Έκδοσις Μεγάλης Στρατιωτικής και Ναυτικής Εγκυκλοπαιδείας. 1929. σελίδες 344. Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2009.
6. https://www.iamgreece.org/gallery/regions-of-greece/peloponnese/verga-kalamata-gr/

Ο αγωνιστής του 1821 Ιωάννης Γεωργόπουλος

 

χαρακτηριστική φορεσιά αξιωματικού της Φάλαγγας

Ο αγώνας της Ελληνικής επανάστασης του 1821 που οδήγησε στην εθνική ανεξαρτησία δεν οφείλεται μόνο στην συμβολή των μεγάλων πολιτικών και στρατιωτικών προσωπικοτήτων. Ούτε μόνο στην συμβολή των ξένων μεγάλων πολιτικών δυνάμεων της διεθνούς σκηνής εκείνης της εποχής. Η επιτυχία του όλου εγχειρήματος στηρίχτηκε κυρίως στους μικρότερου βεληνεκούς αγωνιστές, που με την μαχητικότητα και αποφασιστικότητα τους συνέβαλαν τα μέγιστα στην εθνική ανεξαρτησία. Ένας από αυτούς τους αγωνιστές είναι και ο Ιωάννης Γεωργόπουλος.

Γεννήθηκε στα 1801 στο χωριό Σκυφιάνικα της ορεινής περιοχής του Μαλευρίου, όπως αναφέρει ο ίδιος σε αίτηση του προς το ελληνικό κράτος στα 1840. Ήταν γιος του Δημάκη Γεωργόπουλου. Η οικογένεια του ανήκε στην ομώνυμη πατριά των Γεωργοπουλιάνων του Μαλευρίου και λογιζόταν σύμφωνα με την προφορική παράδοση στις ισχυρές οικογένειες του τόπου.

Το 1821 συμμετείχε όπως και οι περισσότεροι Μανιάτες αγωνιστές από την αρχή δυναμικά στον αγώνα για την εθνική απελευθέρωση. Σύμφωνα με πιστοποιητικό του 1841 που υπογράφουν οι μάχιμοι οπλαρχηγοί – Ταγματάρχες Πουλικάκος και Πετροπουλάκης η πορεία του αγωνιστή είναι εντυπωσιακή. Το 1821 εκστράτευσε ως επικεφαλής μικρού σώματος στρατιωτών στην ευρύτερη περιοχή της Τρίπολης με σκοπό τότε τον εγκλεισμό των Τούρκων στα κάστρα. Ακολούθως εκστράτευσε στην Ρούμελη και συγκεκριμένα στην περιοχή της Λειβαδιάς. Τούτο ήταν ιδιαίτερα σημαντικό καθώς οι πρώτοι μήνες του αγώνα ήταν καθοριστικοί για την επικράτηση της επανάστασης αλλά και την κινητοποίηση των εκεί πληθυσμών. Έπειτα επέστρεψε στην πολιορκία της Τρίπολης εν αναμονή της άλωσης της.

Το 1823 εκστράτευσε ξανά στην δυτική Ρούμελη. Στόχος της αποστολής αυτής ήταν η αναχαίτιση των Τουρκικών δυνάμεων της περιοχής και η ανακούφιση των πολιορκημένων του Μεσολογγίου κατά την Α πολιορκία καθώς η πόλη αποτελούσε κόμβο στρατηγικής σημασίας. Συμμετείχε μαζί με άλλους Μανιάτες στις μάχες στο Φανάρι της Σπλάντζας και στην Άρτα. Σύμφωνα με προφορική παράδοση της οικογένειας την περίοδο εκείνη τέθηκε υπό τις διαταγές του Καραϊσκάκη. Η συμμετοχή του στις εκεί μάχες είναι σημαντική καθώς υπηρέτησε εκτός Πελοποννήσου.

Γεωργοπουλιάνικα πυργόσπιτα (αδερφομέρια) στα Σκυφιάνικα (φωτό Χ. Γεωργόπουλος)

Μετά την επιτυχή πορεία του εκστρατευτικού σώματος στην Δυτική Ελλάδα και την διάσωση του Μεσολογγίου, το 1824 αναγνωρίζοντας την προφορά του τον προήγαγαν σε εκατόνταρχο. Το πιστοποιητικό της προαγωγής του διασώζεται ως σήμερα.

Το 1825 μετά την αποβίβαση των δυνάμεων του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο συμμετείχε ενεργά στην αντιμετώπισή του. Το έτος αυτό συμμετείχε στις πολιορκίες φρουρίων που διατηρούσαν οι Τούρκοι στην Μεσσηνία. Το 1826 συμμετείχε ενεργά στην προάσπιση της Μάνης από τις δυνάμεις του Ιμπραήμ στον Αλμυρό και τον Πολυάραβο. Στην μάχη του Πολυαράβου μάλιστα μιας και κινδύνευε το χωριό του καθώς βρίσκεται ιδιαίτερα κοντά, σύμφωνα με προφορική παράδοση συμμετείχαν μαζικά όλοι οι χωριανοί ενώ η πατριά του είχαν επικεφαλή τον Βασίλη Λαδονικόλα.

Το 1825 παντρεύτηκε την Μαρία Νικολάου Δαμιανού με την οποία απέκτησε πέντε παιδιά. Τρία αγόρια και δύο κορίτσια. Το 1839 σύμφωνα με το ΦΕΚ του ίδιου έτους διορίζεται αναγνωρίζοντας το ελληνικό κράτος τις υπηρεσίες του στον εθνικό αγώνα ανθυπολοχαγός της 4^ης τετραρχίας της φάλαγγας. Την εποχή εκείνη πρέπει να σημειωθεί ότι το αξίωμα αυτό ήταν ιδιαίτερα σημαντικό όχι μόνο ηθικά αλλά και οικονομικά καθώς οι μισθωτοί ήταν ελάχιστοι. Το 1842 διαμαρτύρεται με αίτηση του στην Διοίκηση της τετραρχίας του ότι αδίκως στερείται το αριστείο του αξιωματικού που σαφώς δικαιούταν. Αυτό ήταν σύνηθες λόγω πολιτικών επιλογών. Αργότερα το θέμα διευθετήθηκε αποδίδοντας του το Αργυρό αριστείο αγώνος.

Στους εκλογικούς καταλόγους του 1847 παίρνει μέρος στην εκλογική διαδικασία δηλώνοντας ως επάγγελμα στρατιωτικός στα Σκυφιάνικα. Αξίζει να σημειωθεί πως σύμφωνα με προσωπική του αίτηση πριν την συνταξιοδότηση του από την βασιλική Φάλαγγα ζήτησε να μην αποστρατευτεί και μην συνταξιοδοτηθεί αλλά να συνεχίσει να υπηρετεί ενεργά τον ελληνικό στρατό ως μάχιμος. Χαρακτηριστικά αναφέρει

«προτιμώ την υπηρεσίαν της φάλαγγος εκ της προικοδοτήσεως αυτής»

 Στους εκλογικούς καταλόγους του 1871 τον ξανασυναντάμε σε ηλικία 70 ετών να ψηφίζει ως γεωργός καθώς έχει συνταξιοδοτηθεί. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι ο αγωνιστής αυτός όχι μόνο είδε την πατρίδα ελεύθερη αλλά είχε την τύχη να πεθάνει σε μεγάλη για την εποχή ηλικία.

 

Γιάννης Μιχαλακάκος

εκπαιδευτικός

πιστοποιητικό του Ιωάννη Γεωργόπουλου για τις σημαντική προσφορά του στον αγώνα του 1821

ΠΗΓΕΣ

1. Στ. Καπετανάκη «Αριστεία του 1821 σε Μανιάτες αγωνιστές», εκδόσεις αδούλωτη Μάνη, 2008
2. Στ. Καπετανάκη «Μανιάτες αγωνιστές του 1821» έκδοση συλλόγου Μανιατών Καλαμάτας, Καλαμάτα 2005
3. Αρχείο Ελληνικής Παλιγγενεσίας
4. ΦΕΚ 1839 /αριθμ. 19 του 1859
5. Αρχείο Εταιρείας Λακωνικών Σπουδών
6. Προσωπικό αρχείο νομικού – εθνολόγου Δημήτρη Μαριόλη
7. Εφημερίδα «Καπετάν Ζαχαριάς» φύλλο 15 Ιανουάριος – Φεβρουάριος 1998.
8. Αρχείο Νίκου Γεωργόπουλου
9. Αρχείο Χρήστου Γεωργόπουλου
10. http://taygetos-zeritis.blogspot.com/2012/12/blog-post_9.html

Ιατρικά Στατιστικά δεδομένα του 19ου αιώνα

 

Ο 18^ος και ο 19^ος αιώνας αποτελούν αιώνες μεγάλων επαναστάσεων και πολιτικών αλλαγών σε όλο τον κόσμο. Παράλληλα όμως αποτελούν και περίοδοι εκδήλωσης πληθυσμιακών μεταβολών και σοβαρών επιδημιών. Στο παρόν άρθρο θα δούμε κάποια περιστατικά ασθενειών που ταλαιπώρησαν την χώρα μας την περίοδο εκείνη καθώς και κάποια στατιστικά στοιχεία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους για την υγειονομική κατάσταση των κατοίκων της Λακωνίας.

Οι σοβαρές επιδημίες μάλιστα οδήγησαν σε περιοριστικά μέτρα ανάλογα με σημερινά. Η έννοια της καραντίνας μάλιστα δεν είναι σύγχρονη αλλά προέρχεται από τα χρόνια του Μεσαίωνα (14^ος αιών.) όταν η πανώλη ή ο λεγόμενος «μαύρος θάνατος» εξολόθρευσε το 1/3 του πληθυσμού της Ευρώπης. Συμβόλιζε τις 40 ημέρες απομόνωσης που έπρεπε κάποιος να υποστεί προκειμένου να είναι ασφαλής.

Το 1717 εκδηλώνεται στην Καλαμάτα σοβαρή επιδημία πανώλης που αποδεκάτιζε τον πληθυσμό. Τα μέτρα που έπαιρνε τότε ο πληθυσμός είχαν να κάνουν κυρίως με τον περιορισμό των ανθρώπων που είχαν εκδηλώσει την ασθένεια και όχι τον περιορισμό της διασποράς της. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το μορφωτικό επίπεδο ήταν περιορισμένο και οι ιατρικές γνώσεις ελάχιστες. Το 1820 πάντως η πόλη βρίσκεται σε εξέλιξη του εμπορίου της και με πληθυσμό 2500 κατοίκων.

Κατά την διάρκεια της ελληνικής επανάστασης του 1821 μεγάλο μέρος των επαναστατών νόσησε και τελικώς πέθανε από τις άθλιες συνθήκες του αγώνα. Τα άταφα πτώματα, η έλλειψη τρεχούμενου νερού, η έλλειψη υγειονομικού υλικού, η κακή διατροφή, η έλλειψη υγειονομικής περίθαλψης στα τραύματα οδήγησε μεγάλο μέρος των αγωνιστών τελικά να πεθάνει. Η πρώτη μάλιστα επιδημία τύφου εκδηλώθηκε στην Τρίπολη λίγο μετά την έναρξη της επανάστασης καθώς εκεί συσσωρεύτηκε πλήθος κόσμου προκειμένου να γλιτώσει από το μένος των επαναστατημένων Ελλήνων. Ο υπερπληθυσμός στην πόλη οδήγησε σε συνωστισμό των κατοίκων και τελικά σε 3,000 νεκρούς από τύφο. Ανάλογη κατάσταση εκδηλώθηκε και στην πολιορκία του Ναυπλίου.

Η ελληνική επανάσταση δεν είχε ακόμα τελειώσει κι όμως το νεοσύστατο ελληνικό κράτος αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις σε υγειονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Τον Απρίλιο του 1828 εκδηλώνεται επιδημία τύφου στην Ύδρα. Το νησί αυτό αποτελούσε την περίοδο αυτή καθώς και σε όλη την Τουρκοκρατία εμπορικό κέντρο στην μεσόγειο με ναυτική επικοινωνία με Ευρώπη, Ασία και Αφρική. Είναι λοιπόν ευνόητος ο λόγος εκδήλωσης σε αυτόν τον τόπο. Ο κυβερνήτης Καποδίστριας έχοντας σπουδάσει ιατρική και παρά το ότι το κράτος δεν ήταν επαρκώς οργανωμένο, δεν υποτίμησε τον κίνδυνο και προσπάθησε με περιορισμούς να οργανώσει την υγειονομική άμυνα της χώρας. Μεταξύ των περιοριστικών μέτρων ήταν ο αυστηρός έλεγχος των νοσούντων, ο αποκλεισμός των λιμένων, η καύση των ρούχων, 50 ημέρες καραντίνα, απαγόρευση συναθροίσεων κ.ά. Τελικώς με την βοήθεια του Ελβετού γιατρού  Andre – Louis Gosse η επιδημία περιορίστηκε. Ωστόσο ο πολιτικός αντίκτυπος από τα οικονομικά μέτρα ήταν μεγάλος καθώς οι περιορισμοί είχαν σοβαρές οικονομικές απώλειες για το εφοπλιστικό κεφάλαιο της εποχής.

η άφιξη του Όθωνα στο Ναύπλιο 

Μετά τον θάνατο του κυβερνήτη Καποδίστρια την διακυβέρνηση της χώρας ανέλαβε η αντιβασιλεία του Βαυαρού βασιλιά Όθωνα η οποία προσπάθησε σε όλους τους τομείς του δημόσιου βίου να ακολουθήσει τους ρυθμούς και τους τυπικούς κανονισμούς των κρατών της τότε δυτικής Ευρώπης. Ακολούθως το ίδιο έπραξε και ο ίδιος ο Όθωνας μετά την ενθρόνιση του. Σε αυτήν την κυβερνητική πολιτική εντάσσεται και η οργάνωση του κράτους σε διοικητικό και υγειονομικό έλεγχο. Ανατίθεται σε επιστημονικό προσωπικό της εποχής η σύνταξη εκθέσεων με στατιστικά μεγέθη που αφορούν την υγεία, την διατροφή, τα οικονομικά ακόμα και την ένδυση του πληθυσμού της εποχής ανά δήμο προκειμένου να έχουν μια αναλυτική εικόνα της ποιότητας ζωής των υπηκόων του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Τα στατιστικά αυτά μεγέθη, που περισσότερο μοιάζουν με ανάλυση των συνθηκών της καθημερινότητας και της οικιακής τους οικονομίας, είχαν ως στόχο να προλάβουν εκδηλώσεις σοβαρών ασθενειών που μάστιζαν την ύπαιθρο αλλά και τα αστικά κέντρα της εποχής. Παρακάτω ακολουθούν τμήματα αυτών των εκθέσεων που συνετάχθησαν την πενταετία (1838 – 1842) από την Διοίκηση Λακωνικής  στην οποία υπαγόταν τότε η Μάνη. Στο βιβλίο της Δήμητρας Σταθοπούλου – Καπετανάκη παρουσιάζονται αναλυτικά οι εκθέσεις αυτές.

Διοίκηση Λακωνικής – Δήμος Ιππολών

«έχει έκταση τριών περίπου μυριομέτρων περιφέρειαν και σύνορα προς βοράν την μονήν των Ταξιαρχών προς δυσμάς τον Μεσσηνιακόν κόλπον προς ανατολάς την άλυσον του Ταυγέτου προς μεσημβρίαν την /Κίτταν. Ο δήμος όλος είναι εις υψηλήν γην και τινά χωρία εις τας υπωρείας του Ταυγέτου, είναι όλος δευτερόγονος υγιής και ηδύνατο να καλλιεργηθή πολύ περισσότερο αφ όσον είναι. Τα κυριότερα προϊόντα είναι δημητριακοί καρποί, έλαιον, μετάξη, πρινοκόκκι και βαμβάκι.

Οι 1577 κάτοικοι δυνατοί, εύρωστοι και αιματηράς ως επί το πολύ έξεως είναι κτηματίαι, οι δε γυναίκαι γεωργοί. Τα νοσήματα είναι τόσα λίγα ώστε δεν είναι καν άξια μνείας. Οι κάτοικοι αντιδρούν στους εμβολιασμούς και μολονότι ο Ηλίας Αραπάκος και δια τον δήμον τούτον δημοτικός εμβολιαστής, ο εμβολιασμός δεν ενεργήθι εισέτι. Νεκροταφείο δεν υπάρχει και οι άνθρωποι θάπτονται εντός των χωρίων ή τουλάχιστον πολύ πλησίον των χωρίων εις παρεκκλήσιον. Υπάρχει μία μονή η της Πεντάδας καλούμενη με τρεις μοναχούς.

Δρυάλος: έδρα του Δήμου κείται εις τας κλιτύας του Ταϋγέτου, έχον δε ελεύθερον αέρα από όλα τα μέρη εκτός από ανατολάς χαίρει υγείαν. Τα πόσιμα ύδατα είναι δεξαμένια οποίαν δια την κακήν κατασκευήν και χειροτέρους υδραγωγούς είναι κακά και επιβλαβή. Οι άνεμοι είναι βορειοδυτικοί. Τα κυριότερα προϊόντα δημητριακοί καρποί, έλαιον, έλαιον, πρινοκόκκι και μέλι.

Τσόπακας, Παληόχωρα, Βάμβακα, Βρίκι, Καφιώνα, Καλούμι, Έρημος, Λάκκος, Άγιος Γεώργιος, Κότσιφας, Μίνα και Καρύνια: εις υψηλήν γην ως άνω. Προϊόντα ως άνω.

Κουτρέλα:ως άνω χωρίς μετάξη».

Σχόλια

Στο παραπάνω κείμενο που συντάχθηκε από τον γιατρό Σταμάτη Γαλάτη γίνεται μια προσπάθεια αναλυτικής καταγραφής των ασχολιών των κατοίκων με γνώμονα την υγειονομική τους κατάσταση. Παράλληλα καταγράφεται η παράγωγη των τοπικών προϊόντων καθώς η διατροφή θεωρείται βασικός παράγοντας για την καλή υγεία.

Στον συγκεκριμένο Δήμο της μέσα Μάνης κρίνοντας από τα στατιστικά δεδομένα που εκτέθηκαν βλέπουμε ότι οι κάτοικοι έχαιραν καλής υγείας παρόλο που ζούσαν σε συνθήκες φτώχειας αλλά και κακουχίας. Παράλληλα βλέπουμε το παλαιό έθιμο των Μανιατών της απαξίας εργασίας στα χωράφια (ως υποτιμητικό), της χρήσης γυναικών ως εργάτριες και γενικότερα τον πολεμικό χαρακτήρα των κατοίκων.

Περιγράφονται οι στέρνες ως συλλέκτες για πόσιμο νερό μη ιδανικές. Περιγράφεται το οικογενειακό νεκροταφείο πλησίον του χωριού μη ιδανικό ως προς τους κανόνες υγείας. Επίσης βλέπουμε την αναφορά σε εμβόλια που έπρεπε να γίνουν ωστόσο ο πληθυσμός από άγνοια και καχυποψία αρνιόταν.

Ο δημοτικός εμβολιαστής Ηλίας Αραπάκης δεν είναι τυχαίο πρόσωπο. Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους εμπειρικούς γιατρούς της εποχής από την Χαριά του Οιτύλου με μεγάλη προσφορά στην επανάσταση του 1821.

η μονή της Φανερομένης στην οποία αναφέρεται η έκθεση

συγγραφή – επιμέλεια

Γιάννης Μιχαλακάκος

εκπαιδευτικός

Πηγές

1. https://www.greekencyclopedia.com/arapakis-ilias-p14036.html
2. https://www.lifo.gr/articles/archaeology_articles/275171/apo-tin-epidimia-panolis-epi-kapodistria-to-1828-ston-koronoio-toy-2020
3. https://www.ethnos.gr/istoria/96132_epanastasi-1821-oi-astheneies-kai-oi-molynseis-skotosan-perissoteroys-ellines-apo-oti
4. https://www.protothema.gr/stories/article/984543/oi-epidimies-stin-ellada-tou-19ou-aiona-poia-metra-eihan-lifthei-tote/
5. http://www.religiousgreece.gr/peloponnese/-/asset_publisher/J4zsS00HlAz5/content/mone-phaneromenes-dryalos
6. https://argolikivivliothiki.gr
7. Ronald Eccles, επιμ. (2009). Common cold (Online-Ausg. έκδοση). Basel: Birkhäuser.σελ. 210. ISBN 978-3-7643-9894-1.
8. Δήμητρα Σταθοπούλου – Καπετανάκη (2008) Ιατροστατιστικά στοιχεία των διοικήσεων Λακωνίας και Λακεδαίμονος 1838 – 1842, εκδόσεις Αδούλωτη Μάνη, Αρεόπολη.
9. Ε. Τσιλιπήρα και Ε. Τσίμπρου (2009). Οι επιδημίες στην Ελλάδα τον 19^ο αιώνα και τρόποι αντιμετώπισης τους, Αλεξάνδρειο ΤΕΙ, Θεσσαλονίκη.