Κουτρουμανιάνοι (Πύρριχος)

Οικογένεια Κουτρουμάνου (Πύρριχος)

Το χωριό Πύρριχος της ανατολικής Μάνης κατοικείται ακατάπαυστα από τα αρχαία χρόνια ως τις μέρες μας. Το όνομα του δεν διαφοροποιήθηκε με το πέρασμα του χρόνου και αυτό μας δείχνει και την ιστορική του συνέχεια. Σε αυτόν τον οικιστικό χώρο αναπτύχθηκε η πατριά των Κουτρουμανιάνων.

Μετά την αποτυχημένη εξέγερση του Κροκόδειλου Κλαδά και τον θάνατό του το 1490 η Μάνη πέρασε σε ένα καθεστώς αναρχίας που διατηρήθηκε σχεδόν καθ όλη την διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Η ισχύς των όπλων κάθε οικογένειας ήταν ο νόμος στην κάθε περιοχή. Στο χωριό Πύρριχος το πιο παλιό και στρατηγικό κομμάτι του οικισμού ήταν η εστία της οικογένειας Κουτρουμάνου. Λέγεται μάλιστα πως εκεί ήταν το πρώτο νεκροταφείο του χωριού. Στην τοποθεσία αυτή που φέρει το όνομα Κουτρουμανιάνικα βρίσκουμε και ίχνη παλαιομανιάτικων οικιών.

Από όλα τα παραπάνω συμπεραίνουμε πως η οικογένεια αυτή όχι μόνο είναι από τις παλαιότερες στον χώρο του Καβάλου αλλά και για να έχει και στα υψηλά σημεία του οικισμού σπίτια εκφράζει και κάποια ισχύ. Το ψηλότερο σημείο του χωριού όπου υπάρχουν και νεότερα κτίσματα λεγόταν από τους ντόπιους ο Θρόνος του Κουτρουμάνου.

 Δεν αποκλείεται η λέξη θρόνος να μην έχει μόνο γεωλογική σημασία (ψηλό επίπεδο) αλλά και κυριολεκτική. Ο Κροκόδειλος Κλαδάς είχε έντονες σχέσεις σύμφωνα με τοπική παράδοση με τον Πύρριχο. Είναι πιθανό η οικογένεια Κουτρουμάνου να είχε συμμαχικές σχέσεις με την οικογένεια Κλαδά η οποία αποτελούσε την τελευταία Βυζαντινή αριστοκρατία της Μάνης. Άλλωστε το στενό του Καβάλου όπως ονομάζεται το φαράγγι που είναι κτισμένος ο Πύρριχος είναι στρατηγικής σημασίας και ο έλεγχος του ζωτικός. Η διέλευση από το ένα τμήμα της Μάνης στο άλλο κρινόταν από το πέρασμα αυτό. Η οικογένεια Κουτρουμάνου για αρκετά χρόνια έλεγχε τον στρατηγικό αυτό χώρο. Το επώνυμο Κουτρουμάνος σημαίνει  καραφλός, πιθανόν από το παρουσιαστικό του γενάρχη της οικογένειας.

Οι πρώτες καταγεγραμμένες αναφορές της οικογένειας έρχονται από τον παχτονάρη γιατρό Παπαδάκη ο οποίος πέρασε από τα χωριά αυτά για να γιατρέψει κόσμο που είχε τραυματιστεί από οικογενειακούς πολέμους. Συγκεκριμένα αναφέρει… (διατηρείται η ορθογραφία του κειμένου).

1727 Χορίο καΒαλος μάη 21
Εσιβάστικα εμής η καΒαλιώτες μετογιατρο το λαγιάτη ναντον 
εχομε γιατρό μας ης τον γγερό της ζοής του και ζοή μας: να μας 
γηατρέΒη ήσε στη λαΒοματηά μας τηχι οξο αποαρόστια και πο-
νεματα και να ήνε ομπλιγος να Ερχετε μία φορά να πέρνη αϊμα 
του καθενός ώπου να θελη και να έχομε ναντου δονομε το καθε 
σπίτι μία καΒάθα στάρι και μία λητρα πανπάκη και να κρεντηρι 
κρασί και οπηαλαΒομα πλεροθή να εινε τα τρίτα δηκα του
μετά τουτο μπενουμε και αξιοπηστι μαρτιρε . 

Εγώ μηχαλης κλεζος μαρτηρο το ανοθε 
εγο νηκολος μπουστρος μαρτηρο το ανοθε 
εγο λικοτριχις μαρτηρο τανοθε 
εγο κολομπατζος μαρτηρο τανοθε 
εγο πετρος αμοραζακης μαρτηρο 
ετερι 30 απο ολη τη χορα το άνοθε
Μηχαλης μανολάκης μηχάλης Βλασταράκης
Κοσταντεϊς μανολάκις δίμος κοντομηχαλάκης
μανόλης κοσταντάκης γιανης κοντομηχαλάκης
πέτρος αμορατάκης κουκουλομάτης κοντομηχαλάκης
πηερος Ζερβάκης μηχάλης Βλαχάκης
Βασαράκης διμιτράκις 
λοιγορις καλαμουτακοις, [ ; ] πηεριανι
σαμπάτης ματζιαράκης Νηκολός μπούστρος
δημητρος καργας αδελφός του γιόργος
πητολοΐς ληγορις τζικνακης
αντρέας ταουτάκης Μηχάλεις γρυβάκης
ατζηγκανόγιανης γιάνης γριβάκης
Νικόλας αληφεράκης ληγόρις κακονυκτάτης
μηχαλοις αληφεράκις κολομπάτζος
πηερένα αληφερόνηφι θοδοράκης Φινογιανάκης
δημήτρις πηεροκανάκης [ ; ] πατζουρος
τάταρις Μειληόρης
Βασίλης τζουλάκης λείας καραμπατάκης
καραμπάς τζουλάκης Βικιά γιάνης διμητρόπουλος
κηριακούλης τζουλακεις ρδος Τζελέντες
Βασίλεις καραμπατάκης

 λιγορακκακη
καραγιάνης [ ; ] μουνκάκης 
λευκοτριχεις γιούργιας ψουροκολάκης
[ ; ] σαμπατιάνη αθανάσιος πουλημενακάκης
Νικόλας κουζουνάκης γιάνος πουλημενακάκεις
δυμήτρις.κουζουνάκης γκηλες πουλημενακάκης
μαυροδίς κουζουνάκις

κουτρουμάνη
Κλενζος. ληγόρις τζανετάκης,
γιοργάκης θοδορακάκης ληγόρις γηοργακακης
τζανετος θοδορακάκης κομηνος μηχαλοπουλος
αποστόλης Βαφεακης γιοργακης μηχαλοπουλος
διμος Βαφεακης γιάνης πατρικακης
ληουκα τζημπερόνηφι λαγουδης
πηερος φράγγος ληγόρις γερακαράκης
τζανέτος γιανουκάκης δικέος γερακαράκης
στρατηγος γιανουκάκης γιοργούληας τζηγκουνάκης
δίμος μπαζάκης

Από τα παραπάνω παρατηρούμε πως η πατριά των Κουτρουμανιάνων υπογράφει ξεχωριστά από τα υπόλοιπα μέλη του χωριού στο τέλος της επιστολής ακολουθούμενη από πλήθος ονομάτων. Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε πως όχι μόνον εκείνο τον καιρό ήταν ισχυρή οικογένεια αλλά και ιδιαίτερα συγκροτημένη στην λήψη των αποφάσεων της. Η μαζική υπογραφή των μελών της ενισχύει τον ισχυρισμό αυτό.

Πύρριχος ή Κάβαλος

Ο καθηγητής Α. Κουτσιλιέρης αναφέρει χαρακτηριστικά στο βιβλίο του Μανιάτικα Μελετήματα ….

Οι ισχυρές πατριές των Γρηγοράκηδων,  Καλκαντήδων, Πετροπουλάκηδων, Μαυρομιχαλιάνων, Λεκκιάνων, Φελουριάνων, Γιαννιάνων, Μιχαλιάνων, Κουτρουμανιάνων, Δεμεστιχιάνων κλπ., καθώς και στις περιοχές των δήμων Λαγίας και Μέσσης, οι πατριές των Ρικιάνων Μιχελιάνων, Πηλοκωκιάνων, Καντηριάνων, Καουριάνων κλπ., δεν ανήκουν ούτε στους Νικλιάνους ούτε στους φαμέγιους. Είναι ισχυρές πατριές που με τα όπλα τους ελέγχουν κάποια περιοχή.

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε πως η πατριά των Κουτρουμανιάνων  στις αρχές του 18^ου αιώνα αποτελούσε μια από τις ισχυρότερες πατριές της Μέσα Μάνης. Σε αυτό συνετέλεσε ο χώρος που ήλεγχαν και η στρατηγική σημασία του.

Σε επιστολή (υποσχετικό) προς τον Μπέη της Μάνης Αντώνη Γρηγοράκη στις 15 Αυγούστου του1806 υπογράφουν ως μια από τις ισχυρές οικογένειες του Πύρριχου ή Καβάλου.

Μετά το 1815 ωστόσο παρατηρείται μια κάμψη της δύναμης της πατριάς των Κουτρουμανιάνων. Κατά την διάρκεια της επανάστασης του 1821 και έπειτα οι πιο ισχυρές οικογένειες του Καβάλου με μακροχρόνιο μεταξύ τους πόλεμο ήταν οι Γιαννιάνοι και οι Μιχαλιάνοι. Στην επανάσταση του 1821 δεν εμφανίζεται κάποιος με το όνομα Κουτρουμάνος. Ωστόσο συμμετείχαν με άλλα επώνυμα. Το 1856 η οικογένεια κάνει αισθητή ακόμα την παρουσία της στον Κάβαλο. Την περίοδο εκείνη κάποια μέλη της για οικονομικούς λόγους θα μεταναστεύσουν προς τα μέρη του Γυθείου. Το 1871 καταγράφονται στον Πύρριχο (1) με το όνομα Κουτρουμάνος ενώ (8) στο Γύθειο. (Αριστεία Μανιατών Καπετανάκη).

Μετά την παρακμή της πατριάς και κυρίως μετά την αποχώρηση των Κουτρουμανιάνων από το χωριό οι κοινωνικές τάξεις διαταράχτηκαν. Η απόλυτη ηγεμονία του χώρου στρατηγικής σημασίας αποτελούσε πλέον παρελθόν. Διάφορες τοπικές πατριές διεκδικούσαν τα ηνία της περιοχής με ισάξια όμως δύναμη. Τα πολιτικά κριτήρια επίσης της κάθε οικογένειας άρχισαν να παίζουν σημαίνοντα ρόλο. Οικογένειες όπως οι Σκαλκιάνοι, οι Μαριολιάνοι, οι Μπουκουβαλιάνοι, οι Μεριάνοι, ακόμα και οι Στρατιάνοι από αλλού ήθελαν μερίδιο από την πίτα των συμφερόντων.

Στην ακρόπολη του χωριού στην τοποθεσία Κουτρουμανιάνικα βρίσκεται η εκκλησία Παναγίτσα με αγιογραφίες σε κακή κατάσταση. Εκεί βρίσκεται και ο μεγαλιθικός Πύρριχος. Το κτίσμα διατηρεί την αρχική του όψη παρά την πάροδο του χρόνου.