Ο Άγιος Νικόλαος (Βαρδουνοχώρια)

Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου στο χωριό (http://naoistimani.blogspot.gr)

Οι Μανιάτες τιμούν ιδιαίτερα τον Άγιο Νικόλαο. Η έντονη παρουσία τους στην θάλασσα είτε ως πειρατές είτε ως εμπορευόμενοι είτε ως ναυτικοί τους δημιούργησε την ανάγκη να προσεύχονται στον προστάτη των θαλασσών. Αμέτρητα εκκλησάκια στο όνομα του Αγίου σε όλη την Μάνη ενώ τρεις τουλάχιστον οικισμοί έχουν σήμερα το όνομα του.

Ο μεγαλύτερος ωστόσο οικισμός που φέρει το όνομα του Αγίου Νικολάου βρίσκεται στον ορεινό όγκο του Ταϋγέτου σε υψόμετρο 420 μ. περίπου και όχι παραθαλάσσια.

Το χωριό αναφέρεται σε διάφορες πηγές των Οθωμανών, Ενετών, Γάλλων και μετά την απελευθέρωση Ελλήνων. Συγκεκριμένα: στο κώδικα Muazzo το 1695 ως San Nicolo, στην απογραφή Grimani το 1700 ως S. Nicola και σε διάφορα βενετικά τεκμήρια από το 1703 έως το 1705 ως San Nicolo και S. Nicola. Απαντάται ακόμα στο ποίημα του Νικήτα Νηφάκη το 1798

«Το Σελεγούδι το φτωχό, τα Κόκκινα λουρία

ο Άγιος ο Νικόλαος και άλλα δυο χωρία»

Αναφέρεται τέλος στη στατιστική Exped. Scient. το 1829 ως Άγιος Νικόλαος. Οι πηγές αυτές παρουσιάζουν τον οικισμό άλλοτε ως οικισμό της Alta Maina  (επάνω Μάνης) και άλλοτε ως οικισμό των Μπαρδουνοχωρίων. Το σίγουρο είναι πως αποτελούσε πάντα Μανιάτικο οικισμό καθώς όλες οι πηγές μιλούν για αμιγή ελληνικό πληθυσμό με ήθη και έθιμα όπως οι Μανιάτες. Το όνομα του οικισμού πιθανόν να προήλθε όπως στις περισσότερες παρόμοιες περιπτώσεις από το όνομα της εκκλησίας του οικισμού.

Το χωριό από το κάστρο της Βαρδούνιας (https://www.exploring-greece.gr)

Πλησίον του οικισμού σε ρόλο μεθοριακού σταθμού το καλά σωζόμενο κάστρο της Μπαρδούνιας, το οποίο φύλαγε τα σύνορα με τα χωριά της «Δώθε Ρίζας του Ταϋγέτου» όπως λέγονταν τα Μανιάτικα χωριά των Μπαρδουνοχωρίων.

Νεότερες απογραφές

Απογραφές: το 1844 είχε 499 ψυχές, το 1861 είχε 493, το 1879 ως Άγιος Νικόλαος – Φρούριο Βαρδούνιας – Παλαιά Βαρδούνια 601, το 1889 είχε 550, το 1896 είχε 547, το 1907 είχε 524, το 1920 είχε 562, το 1928 είχε 573, το 1940 είχε 598, το 1951 είχε 508, το 1961 είχε 362, το 1971 είχε 282, το 1981 είχε 209 άτομα.

Το «territorio» περιοχή της Βαρδούνιας και έξω Μάνης (Ζαρνάτας) σε Ενετικό κατάλογο του 1700 με χρώμα το χωριό Άγιος Νικόλαος

 

Πηγές

1. Κώστας Κόμης, «Πληθυσμός και οικισμοί της Μάνης, 15^ος – 19^ος αιώνας», εκδόσεις Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ιωάννινα 1995
2. Γεράσιμος Καψάλης «Η Βαρδούνια και οι Τουρκοβαρδουνιώτες», Πελοποννησιακά τ. Β’, Αθήνα 1957
3. Breve descrizzione corografica del Pelopomneso o’Morea: Con una gr. Carta
4. http://www.mani.org.gr/horia/maniatika/horia/horia.htm
5. http://www.anatolikimani.gov.gr/sightseeing/settlements/Ag-nikolas.html
6. http://naoistimani.blogspot.gr/p/blog-page_15.html
7. https://www.exploring-greece.gr

 

 

 

Παναγιά η Γιωργιάνικη – Αρεόπολη

ο Ι.Ν της Παναγίας Γιωργιάνικης (φωτό Γιάννης Μιχαλακάκος)

Βασικά αξιοθέατα της Αρεόπολης αποτελούν οι εκκλησίες της. Κάθε μία από αυτές αποτελεί ένα ιδιαίτερο μνημείο αρχιτεκτονικής κληρονομιάς αλλά και θρησκευτικής πίστης. Η Παναγιά η Γιωργιάνικη αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές εκκλησίες της Αρεόπολης.

            Ο ναός θυμίζει μικρογραφία του Ταξιάρχη (κεντρικής εκκλησίας της Αρεόπολης). Οικοδομήθηκε στα μέσα του 18^ου αιώνα (1750 περίπου). Διαθέτει εξαιρετικής αρχιτεκτονικής οκτάπλευρο τρούλο, καμπαναριό, τοιχογραφίες και πολλά λιθανάγλυφα που συμβολίζουν πρόσωπα και θρησκευτικά σύμβολα. Μερικές φορητές εικόνες έχουν ημερομηνία αρχών 19^ου αιώνα (1818). Βρίσκεται στο παλιό τμήμα της Αρεόπολης (Τσαλαπιάνικα). ΝΔ του κέντρου. Εορτάζει στις 15 Αυγούστου.

Λιθανάγλυφο πρόσωπο (φωτό Πέτρος Αθανασάκος)

            Η ονομασία Γιωργιάνικη σχετίζεται με την προέλευση της οικογένειας που την οικοδόμησε. Οι Γιωργιάνοι αποτελούσαν μια από τις παλαιότερες οικογένειες της Αρεόπολης. Κατά παράδοση η εκκλησία θεωρείται ότι ανήκε στην οικογένεια Μαυρομιχάλη. Δεν είναι λοιπόν απίθανο η οικοδόμηση της εκκλησίας να συνδέεται με τον πρόκριτο της Αρεόπολης Γιώργο Μαυρομιχάλη ο οποίος έζησε την περίοδο εκείνη ενώ ο γιος του Έξαρχος ήταν και ιερέας της Αρεόπολης. – Κατά άλλους οι Γιωργιάνοι ήταν ξεχωριστή παλιά οικογένεια της Αρεόπολης που συντάχθηκαν με την οικογένεια Μαυρομιχάλη και έτσι η εκκλησία επιτροπευόταν από εκείνους.

Λιθανάγλυφα σύμβολα (φωτό Πέτρος Αθανασάκος)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Ζήσιος Κωνσταντίνος, «Οι Μαυρομιχάλαι, συλλογή περί των γραφέντων αυτών», Αθήνα 1904
2. Κ. Κάσση «Άνθη της Πέτρας, οικογένειες και εκκλησίες στην Μάνη», Ιχώρ Αθήνα 1990
3. http://www.etlasp.gr/
4. http://naoistimani.blogspot.gr

Μαρτυρίες για το Δρύ και την Κέρια της Μέσα Μάνης

ο Άγιος Ιωάννης της Κέριας με εντοιχισμένες αρχαίες επιτύμβιες πλάκες

Ερευνώντας κανείς τις πηγές και τις μαρτυρίες για το απώτερο παρελθόν, είναι λογικό να διαπιστώνει ότι αυτές σπανίζουν κατά την αναδρομή σε βάθος χρόνου και στο πέρασμα των αιώνων. Για μία περιοχή μάλιστα όπως τη Μέσα Μάνη, γη απρόσιτη και ανυπότακτη επί Τουρκοκρατίας, τούτο ισχύει ακόμη περισσότερο. Αυτή ωστόσο  η ιδιαιτερότητα του τόπου, με το ακλόνητο φρόνημα ελευθερίας των κατοίκων του, υπήρξαν και οι παράγοντες που άνθρωποι ξένοι,  περιηγητές συνήθως αλλά και αξιωματούχοι, επισκέπτονταν τον τόπο    και κατέγραφαν τις εντυπώσεις τους.

Το Δρύ και η Κέρια στο Κατωπάγγι (που ανήκουν σήμερα στην κοινότητα του Κούνου), είναι από τους οικισμούς εκείνους που από παλιά προσέλκυσαν τέτοιου είδους ενδιαφέρον. Η αρχαιότερη γνωστή σε εμάς μαρτυρία για τα δύο χωριά προέρχεται από τον Ιταλό έμπορο και περιηγητή Κυριάκο Αγκωνίτη (Ciriaco d’ Ancona 1391 –1452), που τα επισκέφθηκε στα μέσα Οκτωβρίου του 1447 για να εξερευνήσει τις αρχαιότητες του τόπου.

Ο Κυριακός Αγκωνίτης (Ciriaco di Ancona) 1391 – 1452

          Ο περιηγητής, έχοντας προηγουμένως συναντήσει στο Οίτυλο τον τοπικό διοικητή Ιωάννη Παλαιολόγο, που εκπροσωπούσε τον τότε δεσπότη του Μυστρά (και έπειτα Βυζαντινό αυτοκράτορα) Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, κατέπλευσε με πλοιάριο στο Δρύ συνοδευόμενος από τον καπετάνιο του πλοίου Ιωάννη Ροζέα, ο οποίος καταγόταν από το χωριό αυτό. Το Δρύ (δρυς, περιοχή με βελανιδιές) και τα γύρω χωριά του, περιγράφονται ως πλούσια σε ελαιώνες και σε αμπέλια. Στο σωζόμενο ημερολόγιό του, ο Κυριάκος Αγκωνίτης γράφει για τα παραπάνω στα λατινικά : “..Exinde eadem scapha et eodem ductitante scapharcho Rossea secus eiusdem promuntorii littora navigantes, ad villam Dryeam et eiusdem nautae Lares venimus, ubi per diem morantes plerasque alias lata in planicie villas inspeximus cultis agris vinetisque et oliveis arboribus uberes ..”. Την επόμενη μέρα ο περιηγητής συνοδευόμενος από τον ίδιο Ι. Ροζέα, που προφανώς είχε επιρροή στην περιοχή, επισκέφθηκε το διπλανό χωριό Κέρια και είδε τον εκεί βυζαντινό ναό του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, ηλικίας τότε 200 ετών περίπου. Σχεδίασε μάλιστα το εντοιχισμένο στη δυτική όψη του ναού αρχαίο επιτύμβιο γλυπτό και κατέγραψε τα ονόματα των τιμώμενων σε αυτό τεσσάρων αρχαίων Ελλήνων, γράφοντας επί του σχεδίου του στα ελληνικά : “Ες Καιρίαν χωρίον προς Ταίναρον ες Πρόδρομον. ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΙΔΑΣ ΓΟΡΓΙΔΑΣ ΩΦΕΛΙΑ ΝΙΚΟΙ ΧΑΙΡΕΤΕ”.

Με βάση τα παραπάνω σημειώνουμε ότι πράγματι, ο σωστός ορθογραφικός τύπος του οικισμού, όπως αποδίδεται ήδη από την βυζαντινή εποχή, είναι “Καίρια” (ως καίρια θέση) και όχι ο εσφαλμένος “Κέρια”, που  επικράτησε να γράφεται στην εποχή μας και για αυτό το λόγο θεωρούμε ότι θα πρέπει να διορθωθεί.

Κατά τον επόμενο αιώνα, στη δίνη του τότε Δ΄ Βενετοτουρκικού πολέμου,  επισκέφθηκε το Φεβρουάριο του 1571 το Δρύ, τον Κούνο και άλλα χωριά της Μέσα Μάνης ο Βενετός αξιωματούχος Φαβιανός Barbo αναζητώντας συμμάχους. Ο Barbo με τη συνοδεία του, κατέπλευσε σε ορμίσκο νοτίως του χωριού, έτυχε καλής υποδοχής των κατοίκων και συνάντησε τον πρόκριτο τους Γεώργιο Γερακάρη Κοντόσταυλο, πράγμα που κατέγραψε σε αναφορά του προς τη Βενετική διοίκηση ως εξής (το κείμενο σε μετάφραση) : “.. Εις αυτόν δε τον τόπον, πριν αποβιβασθώμεν, προεβλήθη αντίστασις διά πυκνού λιθοβολισμού εκ μέρους Μανιατών τινών ευρισκομένων επί των βράχων, αλλ’ όμως, αφού υποδηλώσαμεν μακρόθεν την χριστιανική μας ιδιότητα δια σημείων του σταυρού, καθησύχασαν και ήλθον προς ημάς πλησίον της ακτής .. Ότε  ηννόησαν ότι εκομίζομεν επιστολάς του Γαληνοτάτου Πρίγκιπος απευθυνομένας προς αυτούς, ησθάνθησαν μεγάλην αγαλλίασιν και αμέσως έστειλαν μήνυμα εις παρακείμενον χωρίον καλούμενον Δρυ, υπό των ανδρών του οποίου, ωπλισμένων διά σπάθης, τόξου και ασπίδος, ωδηγήθημεν εις αυτό. Ενταύθα, υπό των γυναικών των εστρώθη η τράπεζα δια το γεύμα επί ταπήτων κατά γης, επί των οποίων παρετέθη γενναία ποσότης εδεσμάτων, συμφώνως προς το έθος αυτών της Τυρινής Απόκρεω .. κατηυθύνθημεν πεζή εις έτερον χωρίον καλούμενον Κούνος, ένθα μας υπεδέχθη ευγενώς εις την οικίαν του κύριος τις ονόματι Γεώργιος Γερακάρης, όστις τυγχάνει προύχων του τόπου..”.

Το Δρύ επίσης μνημονεύεται εν έτει 1618 σε γαλλικό κείμενο ως έδρα των Κοντοστάβλων με δύναμη 85 πολεμιστών (Dri de Condestauli).

Πολλές δεκαετίες μετά και από αυτά, ο Νοτάριος (συμβολαιογράφος) Ζακύνθου Β. Μπονσινιόρ σε εξώδικη δήλωση για τους Δρυάτες Βασίλη και Σκάλκο Νίκλο, που είχαν καταγγελθεί για κλοπή εμπορευμάτων από τον Γαμπριέλ Γιαννή που τους ζητούσε αποζημίωση, έγραψε τα παρακάτω στο τότε γλωσσικό ιδίωμα της Ζακύνθου: “1670 Αυγούστου 3 εις τον Αιγιαλόν της Ζακύνθου ενεφανίστη παρών σωματικώς ο σινιορ Γαμπριέλ Γιαννής, ο οποίος ινστάρει (ζητάει) να γράψω εγώ ο νοτάριος ως κάτωθεν. Επειδή και καιρόν απερασμένον ναν τόνε σβαλεγκιάραν (έκλεψαν) εις την Μάνην εις το Δρυ εις τον Άγιον Σώστη (τοπωνύμιο στο ακρωτήριο Θυρίδες), δια το οποίο κριτηνίρισε (κατηγόρησε) τον κυρ Βασίλη Νίκλο από τον άνωθεν τόπο και διατί δεν είχε πρόβα (στοιχεία) να δείξει το πώς ο αυτός Νίκλος να ήταν ρέος (υπαίτιος) να φτάση εις το άνωθεν δελίττο (αδίκημα), η δικαιοσύνη των ελιμπεράρισε. Λοιπόν θέλοντας να κάμη το ίδιο προγρεδιμέντο (προώθηση καταγγελίας) και εις εναντίον του παρόντος κυρ Σκαλκός Νίκλου του άνωθεν Βασίλη και επειδή να μην έχη και για δαύτονε πρόβα (ανάγκη απόδειξης), δεν πρετεντέρει (ισχυρίζεται) άλλο τίποτις, μόνον όποτε τω καιρω ήθελε περ φορτούνα προβαριστή με αξιόπιστους μάρτυρας ντεζιτερέδει (επιθυμεί) το πως οι άνωθεν Σκάλκος και Βασίλης ο πατήρ του να ήτανε και αυτοί κονπαρτέτζιποι και ρέοι (υπαίτιοι) εις το άνωθεν ντελίττο να είναι σοττοπόστοι (υποχρεωμένοι) με τα καλά των σωματικώς να σοτισφάρη (ικανοποιήσουν) τον αυτόν σ. Γιαννήν εισέ ό,τι με την εσποζιτζιόν των οπού έδωσε διαλαμβάνει και εισέ κάθε σπέσσα (έξοδα), ντάννα (ζημία) και ιντερέσσα (τόκο). Και ούτως εποίησαν εις μαρτυρίαν,

Μιχάλης Νίκλος μαρτυρώ τα άνωθε

J.Gabriel Zadin afermo (επιβεβαιώνω).”

Το παραπάνω νομικό έγγραφο, εκτός από τις πληροφορίες που μας δίνει για τον παλαιότερο τύπο επιθέτου (Νίκλος – Νικλιάνος) που σήμερα δεν διατηρείται στο χωριό λόγω της μακροχρόνιας εξέλιξης και αυτονόμησης των  γενεών,  παράλληλα τεκμηριώνει και τις εμπορικές σχέσεις της περιοχής με την Ζάκυνθο και τα ιταλικά λιμάνια κατά την πρώτη τουρκοκρατία (έως τα τέλη δηλαδή του 17ου αιώνα).

Κλείνοντας πρέπει να πούμε ότι το νοερό ταξίδι μας στο παρελθόν, σε εποχές με έντονο βυζαντινό και αρχαίο απόηχο, δεν είναι δυνατόν να εξαντλείται με το μικρό αυτό αφιέρωμα. Για έναν τόπο και για τους ανθρώπους, που με τις θυσίες τους κράτησαν το φρόνημα της ελευθερίας και της πατρίδας ψηλά, σε εποχές πολύ δυσκολότερες από αυτήν που σήμερα ζούμε.

Σχέδιο του Κυριάκου Αγκωνίτη από επιτύμβια στήλη στην Κέρια

ΠΗΓΕΣ

1.  Bodnar, «Curiac of Ancona Later Travels», Harvard University Press (2003)
2. Κων. Ντόκου, «Επαναστατικές κινήσεις στη Μάνη», Λακ. Σπουδαί, τόμος Α΄ (1972)
3. Δικαίου Βαγιακάκου “Επετηρίς Αρχείου Ιστορίας Ελ. Δικαίου” της Ακαδημίας Αθηνών, τόμος  5.
4. Σωκράτη Κουγέα “Η Μάνη στα αρχεία της Βενετίας και ο Ιππότης Λιμπέριος Γερακάρης”, Βιβλιοθήκη ΓΑΚ (2012)
5. προσωπικό αρχείο Δημήτρη Μαριόλη νομικού – ιστορικού
6. http://cultureportal.uop.gr
7. https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF%85%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%91%CE%B3%CE%BA%CF%89%CE%BD%CE%AF%CF%84%CE%B7%CF%82

Η Κεραμίδα Ως Υλικό Κατασκευής Στη Μάνη

Βυζαντινή εκκλησία του Σωτήρα στην Κάτω Γαρδενίτσα

Η στέγη αποτελούσε πάντοτε ανάγκη πρωτογενούς σημασίας. Η αίσθηση της ασφάλειας και της εστίας. Ένα από κοινό σε πολλές περιοχές της Ελλάδας κατασκευαστικό υλικό της στέγης αποτελεί η κεραμίδα. Μάλιστα σε πολλές περιοχές είχε τέτοια εφαρμογή που συμμετέχει και σε λαϊκές παροιμίες όπως «μου ήρθε κεραμίδα».

Ο λόγος της μαζικής της χρήσης είναι ότι αποτελεί εύκολο και φθηνό στην κατασκευή υλικό μιας και είναι χώμα κυρίως ερυθρού χρώματος (καστανόχωμα).

Στη Μάνη η χρήση κεραμικών στεγών τόσο σε εκκλησιαστικά όσο και σε κοσμικά κτίρια δεν ήταν σπάνια. Ήδη από τα βυζαντινά χρόνια έχουμε τόπους με καμίνια όπου παρασκεύαζαν κεραμικά. Τέτοιοι τόποι για παράδειγμα ήταν όπως λέει η παράδοση η περιοχή Φουρνιάτα του Διρού όπου πήρε το όνομα της από τους φούρνους (καμίνια) που έφτιαχναν κόκκινα κεραμικά ως δομικά υλικά.

Το σχήμα των κεραμίδων ήταν το κλασσικό κοίλο εξωτερικά και κυρτό εσωτερικά εξασφαλίζοντας την σωστή προσαρμογή τους στην στέγη. Η ποσοτική ανάγκη επέβαλε στους κατασκευαστές την δημιουργία καλουπιών δίνοντας μιας σχετική ομοιομορφία στις στέγες.

Ωστόσο ο τεχνίτης δεν εμποδιζόταν να δείξει την καλλιτεχνική του φύση με το να χαράξει πάνω στα κεραμικά υλικά σχέδια που τον αντιπροσώπευαν ή τον χαρακτήριζαν. Αγαπημένο σχέδιο καλαισθησίας το κλωνάρι ελιάς μια και ήταν ευλογημένο στην Μάνη. Εξίσου συνηθισμένο ήταν η χάραξη της ημερομηνίας κατασκευής ή το όνομα του ιδιοκτήτη.

Στη Μέσα Μάνη ωστόσο η μη ύπαρξη αρκετού χώματος για μαζική κατασκευή κεραμίδων περιόρισε την χρήση στα εκκλησιαστικά κτίρια. Η κύρια μορφή στέγης στο άνυδρο και άγονο τόπο ήταν η μαρμάρα ή τίκλα. Ένα γκριζοπράσινο είδος σχιστόπλακας που ταιριάζει άριστα με το γκρίζο τοπίο των βράχων της Μέσα Μάνης. Μάλιστα αυτό το είδος υλικό κατασκευής στέγης ήταν και το πιο διαδεδομένο σε ολόκληρη την Μάνη.

Όσον αφορά την κεραμίδα οι παλαιότερες έχουν μέγεθος πάνω από 0,50 μ. και αρκετά μεγάλο πάχος. Αποτελούν επιβλητικά και δωρικά υλικά κατασκευής με μεγάλη καλαισθησία.

Πηγές

• ΔΙΚΤΥΟ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΜΑΝΗΣ  «Μανιάτικοι Οικισμοί»
• www.mani.org.gr Φώτο (Γ. Βενιζελέας)
  

Οι Βυζαντινές Εκκλησίες Της Μάνης

Από τις σπουδαιότερες εκκλησίες στη Μέσα Μάνη είναι ο ναός των Αγίων Σεργίου και Βάκχου (Τρουλωτή) της Κίττας (αρχές 12ου αι.).

Η Μάνη, περιοχή απόμερη, βραχώδης και δυσπρόσιτη άργησε να επισύρει το ενδιαφέρον των αρχαιολόγων. Το μεγαλύτερο τμήμα της ανήκει στο νομό Λακωνίας, αλλά από τους ντόπιους ο χώρος της διακρίνεται σε Μέσα Μάνη ή αποσκιαδερή, Κάτω Μάνη ή προσηλιακή και Έξω Μάνη που υπάγεται σήμερα στο Νομό Μεσσηνίας.

Καθώς δεν κατοικήθηκε ποτέ από Τούρκους, η Μάνη διέσωσε τα βυζαντινά, χριστιανικά της μνημεία. Και είναι πολλά, περισσότερα από όσα συναντούμε σε άλλα τμήματα της Ελλάδος. Από τις τρεις υποδιαιρέσεις, πιο πολλά βρίσκουμε στη Μέσα Μάνη.

Παλιότερα πίστευαν πως η Μάνη άργησε να ασπασθεί τον χριστιανισμό. Δέχονταν ότι τούτο γίνηκε μόλις τον 9° αι., όταν βασίλευε στο Βυζάντιο ο Βασίλειος Α΄ ο Μακεδόνας. Όμως οι πρόσφατες ανασκαφές έδειξαν πως η γνώμη ήταν λαθεμένη.

Η αρχαιολογική έρευνα έφερε στο φως παλαιοχριστιανικές βασιλικές του πέμπτου και έκτου αιώνα στην αρχαία Καινήπολη, σημερινή Κυπάρισσο κι ακόμη στα χωριά Άλυκα και Παλιόχωρα, στο ακρωτήρι Τηγάνι και στο Γύθειο, την πρωτεύουσα της Μάνης.

Στη Μέση Μάνη επισημάνθηκε ναός, ο Άγιος Προκόπιος, που τα υπολείμματα των παλαιότερων τοιχογραφιών του ανάγονται στην περίοδο της εικονομαχίας. Πολλές μικρές εκκλησίες του τόπου, χτισμένες με τεφρούς ογκόλιθους, αρκετές φορές δίχως πηλό στους αρμούς, δεν ξεχωρίζουν από τους ριζιμιούς βράχους. Οι πολλές είναι μονοκάμαρες.

Υπάρχουν όμως και μεγαλύτερες, συνθετότερων αρχιτεκτονικών τύπων, σταυροειδείς, τρουλαίες, με δύο ή τέσσερις κολώνες, κτίσματα ίσως αρχόντων, γαιοκτημόνων του τόπου.

Έχουν μαρμάρινους, ανάγλυπτους διακοσμητικούς ελκυστήρες, μοναδικούς στην Ελλάδα και τέμπλα μαρμάρινα, ανάγλυπτα, διαλυμένα σήμερα, βορά των αρχαιοκάπηλων, καθώς οι ναοί βρίσκονται αφύλακτοι σε έρημα τώρα χωριά. Επιτέλους είναι καιρός τα γλυπτά αυτά να συγκεντρωθούν σε Μουσείο, που θα ιδρυθεί στον τόπο. Ένας πρόεδρος της Κοινότητας Αρεοπόλεως είχεν άλλοτε προσφέρει στην Αρχαιολογική Υπηρεσία ένα κοινοτικό πύργο με ευρύχωρη αυλή υπό τον όρο η υπηρεσία να τον επισκευάσει και να γίνει Μουσείο.

Διχογνωμίες στο τότε Αρχαιολογικό Συμβούλιο επέτρεψαν στον Μανιάτη -εκείνη την εποχή- Γενικό Γραμματέα Τουρισμού να τον αναστηλώσει, μεταβάλλοντας τον σε ξενώνα. Έτσι η Μάνη μένει ακόμη χωρίς Μουσείο. Από τις σπουδαιότερες εκκλησίες του τόπου είναι στη Μέσα Μάνη ο Σωτήρας της Γαρδενίτσας, ο Αϊ-Στράτηγος Μπουλαριών, ο Άγιος Σέργιος και Βάκχος (Τρουλωτή) της Κίττας, οι Ασώματοι στο βουνό Χελιδόνι, οι Ταξιάρχες του Γκλέζου και της Χαρούδας, η Αγ. Βαρβάρα του χωριού Έρημος, η Επισκοπή κοντά στον συνοικισμό Αϊ-Γιώργης, ο Άγιος Δημήτριος Λίμπερδου στην Κάτω Μάνη και στην Έξω Μάνη ο κουκλίστικος ναός της Μεταμορφώσεως στη Νομιτζή με τα περίεργης γλυπτής διακόσμησης επιθήματα των κιόνων του, οι ναοί του Αγίου Νικολάου Καμπινάρη στην Πλάτσα, του Αγίου Πέτρου και του Αϊ-Γιάννη στη Μεγάλη Καστανιά.

Ας σημειωθεί πως τα μαρμάρινα τέμπλα μερικών από τους ναούς αυτούς είναι μοναδικά στον ελλαδικό χώρο κατά τον τύπο τους. Πολλές βυζαντινές εκκλησίες της Μάνης διασώζουν τις τοιχογραφίες των. Από τον δέκατο αιώνα ο Άγιος Πέτρος της Παλιόχωρας, ο Άγιος Παντελεήμων των Μπουλαριών, ο Άγιος Φίλιππος των Κορογωνιάνικων (της προσηλιακής Μάνης), από το τέλος του 12ου αι. ο Αϊ-Στρατηγός (Μιχαήλ Αρχιστράτηγος) Μπουλαριών, γύρω στα 1200 ο ναός της Επισκοπής με τις ωραίες, μάλλον Κωνσταντινουπολίτικες τοιχογραφίες (εικ. 2, 3), εκ των οποίων πολλές και εν μέρει ασυνήθιστες είναι εμπνευσμένες απο το συναξάρι του Αγίου Γεωργίου, στον οποίο ήταν αφιερωμένος ο ναός.

Ο αριθμός των τοιχογραφιών αυξάνει κατά τον 13ο αι. Φαίνεται πως εκείνα τα χρόνια πλήθυναν οι κάτοικοι της περιοχής. Ίσως στον δυσπρόσιτο τόπο κατέφυγαν κάτοικοι της άλλης Πελοποννήσου, αποφεύγοντας την Φραγκική κατάκτηση.

Ναός των Αγίων Θεοδώρων Καφιόνας. Οι Εβραίοι της Βαϊοφόρου και ο Χριστός της Καθόδου στον Άδη (Αναστάσεως), 1263-64

ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ

Οι τοιχογραφίες του Αγίου Πέτρου Γαρδενίτσας των αρχών του 13ου αι. διακρίνονται για τη λαϊκή σοφία τους, ενώ οι Απόστολοι της Ανάληψης του ερημικού ναού της Αγήτριας (Οδηγήτριας), κοντά στο μικρό χωριό της Αγίας Κυριακής, θυμίζουν τους μεγάλης βυζαντινής τέχνης Αποστόλους στον τρούλο του ναού των Αγίων Αποστόλων στο Pec της Σερβίας.

Καλής τέχνης τοιχογραφίες είναι και όσες διακοσμούν τον Αγιο Γεώργιο της Καρύνιας (1281), ενώ δεν υστερούν πολύ οι σωζόμενες στο αυτοτελές εκκλησάκι των Αγίων Αναργύρων Κηπούλας (1265), έργο του ιστοριογράφου Νικολάου και του αυταδέλφου και μαθητή του Θεοδώρου «από χώρας Ρετζήτζας».

Ο ναός έγινε από τις δωρεές πολλών ιερέων και πτωχών χωρικών, που συνεισέφεραν ο καθένας ακόμη και «ήμισυ νόμισμα». Δωρητές άλλου ναού, του Μιχαήλ Αρχαγγέλου στο χωριό Πολεμίτας (1278) προσέφεραν για το ναό κι ένα δένδρο, «ελαίαν μίαν». Αυτές οι πενιχρές προσφορές λένε πολλά για την οικονομική κατάσταση των κατοίκων της περιοχής.

Ιδιαίτερου ενδιαφέροντος είναι οι τοιχογραφίες του ναού των Αγίων Θεοδώρων Καφιόνας, για τις οποίες φρόντισεν ο επίσκοπος Βελιγοστής Γεώργιος. Κατά το 1263 στάλθηκεν από την Κωνσταντινούπολη στο Μωρηά ο αδελφός του αυτοκράτορα Μιχαήλ Παλαιολόγου σεβαστοκράτωρ Κωνσταντίνος, για να διώξει τους Φράγκους από την Πελοπόννησο. Ο Κωνσταντίνος μνημονεύεται στην επιγραφή του ναού ως «ηγεμονεύων της Πολυποννήσου».

Ο αυτοκρατορικός πρίγκιπας προσπάθησε στη Μάνη να εξαγείρει τους κατοίκους εναντίον των Φράγκων. Φαίνεται πως μεταξύ των στρατιωτών που ήρθαν από την πρωτεύουσα υπήρχαν και ζωγράφοι, που θα διακόσμησαν εκ νέου το ναό των Αγίων Θεοδώρων κατά το καινούργιο ύφος της Βυζαντινής ζωγραφικής, που οι σύγχρονοι μας αποκαλούν βαρύ στυλ. Ρεαλίζουσες τοιχογραφίες ξεχωρίζουν και στο ναό του Αγίου Νικολάου Πλάτσας, που ανακαίνισε το 1338 ο «πανσέβαστος τζαούσιος του δρόγγου των Μελιγγών Κωνσταντίνος ο Σπανής».

Οι Μελιγγοί του Ταϋγέτου ήσαν Σλαύοι κι έχω τη γνώμη πως για τον εκχριστιανισμό τους εργάστηκεν ο πολιούχος της Σπάρτης όσιος Νίκων ο Μετανοείτε. Εξαιρετικής τέχνης -θυμίζουν την Περίβλεπτο του Μυστρά, στο τρίτο τέταρτο του 14ου αι.- είναι οι τοιχογραφίες του Αγίου Γεωργίου στο χωριό της Μέσα Μάνης Νικάντρι.

ΦΟΡΗΤΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ

Την παρουσία φορητών εικόνων βυζαντινής εποχής δεν διαπίστωσα στη Μάνη κατά τις πολύχρονες έρευνες μου στον τόπο. Αντίθετα, υπάρχουν εικόνες μεταβυζαντινών χρόνων και μάλιστα ακόμη και της πρώτης τριακονταετίας του 19ου αι., όπως είναι τα καλής τέχνης έργα του λίγο μυστηριώδους Ι.Π.Μ., που όπως φαίνεται ανήκε στη μεγάλη οικογένεια των Μαυρομιχαλέων.

Κατά τους χρόνους μετά την άλωση εξακολουθούσαν στη Μάνη να χτίζουν πολλούς ναούς και να τους διακοσμούν με τοιχογραφίες λαϊκού συνήθως ύφους και μάλιστα αρκετές με υπογραφή των ζωγράφων. Ο λόγος γι’ αυτές θα έπαιρνε πολύ μάκρος. Περιορίζομαι να μνημονεύσω απλά τους ναούς του Αγίου Σπυρίδωνα στην Καρδαμύλη, της Κοιμήσεως στην Πλάτσα, των Αγίων Θεοδώρων στον Κάμπο Αβιας, τα μοναστήρια Ντεκούλου (1765) στο Οίτυλο, των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στην Καστανιά, του Προφήτη Ηλία των Καλλιανέικων, της Φανερωμένης μεταξύ Σαϊδόνας και Μεγάλης Καστανιάς, της Μονής Καβελλάρη. Τέλος πρέπει να λεχθεί ότι πολλές εκκλησίες της Έξω Μάνης διασώζουν αξιόλογα ξυλόγλυπτα τέμπλα.

Πηγή

• Ν.Δ Δρανδάκη περιοδικό «Επτά Ημέρες» Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (21.11.1993)
• http://anemourion.blogspot.gr

Άγιοι Ταξιάρχες (Δυρός, περιοχή Γκλέζου)

 

Σε ένα από τα πιο τουριστικά χωριά της Μάνης στον πύργο Δυρού, στην περιοχή του Γλέζου, βρίσκεται ένας ιδιαίτερα αξιόλογος πολιτιστικά ναός, που αξίζει κανείς να επισκεφτεί. Ο Ταξιάρχης του Γλέζου όπως λέγεται είναι ναός σταυροειδής με τρούλο, βυζαντινού ρυθμού, που σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση. Δυστυχώς εσωτερικά κάποιες τοιχογραφίες είναι καλυμμένες από ασβέστη και χρειάζονται συντήρηση για να αναδειχτούν.

Ανήκε στην πατριά των Κουλουριάνων στην οποία ανήκουν οι οικογένειες Χρυσικάκης, Σαμπατακάκης και ο Δεσποτόπουλος της Λάγιας για κάποιους. Ο ναός χτίστηκε τον 11^ο αιώνα μΧ. το 1075 κατά πάσα πιθανότητα. Υπάρχει η παράδοση ότι χτίστηκε με το Ταξιάρχη της Χαρούδας (ταυτόχρονα).

Υπάρχουν τρεις επιγραφές στα μάρμαρα που συνδέουν τα τόξα του οικοδομήματος.

Στην Ανατολική δοκό γράφει

AΡΧΗCTΡΑΤΗΓΕ ΤΩΝ ΑΝΟ ΔΥΝΑΜΕΩΝ

CKEΠΕ ΦΡΟΥΡΙ

ΦΥΛΑΤΤΕ ΕΥCTΡΑΤΙΩ ΤΩ ΚΟΥΛΟΥΡΑ

ΑΜΗΝ ΓΕΝΗΤΩ ΚΕ

Δηλαδή

«Αρχιστράτηγε των άνω δυνάμεων σκέπε φρουρεί φύλαττε τον Κούλουρα αμήν γένοιτο Κύριε»

Στην Δυτική δοκό γράφει

ΚΕ ΒΟΗΘΗ ΤΟΝ ΔΟΥΛΟΝ ΣΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΝ

ΤΟΝ ΚΟΥΛΟΥΡΑ

             ΚΑΙ ΔΩC ΑΥΤΟΥ ΑΝΕCHN ΕΝ ΗΜΕΡΑΙC

Στην νότια δοκό γράφει

ΚΕ ΒΟΗΘΗ ΤΩ CΩ ΔΟΥΛΩ ΝΙΚΗΤΗ ΚΩ

ΚΕ ΠΑΝΤΟC ΤΟΥ

ΗΚΟΥ ΑΥΤΟΥ ΑΜΗΝ ΓΕΝΙΤΟ ΚΕ+

Σύμφωνα με ντόπια παράδοση κάποια μάρμαρα του ναού φαίνεται να είναι κομμένα και λαξευμένα σε νοτιότερα χωριά της Μάνης. Σε συνδυασμό με το ότι παραδίδεται ότι οι κτήτορες είχαν έρθει από νοτιότερα καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι είναι πιθανό τα υλικά κατασκευής της εκκλησίας αυτής να έχουν επαναχρησιμοποιηθεί αλλού και να μεταφέρθηκαν εκεί για να χτιστεί ο ναός.

ΠΗΓΕΣ

1. Κ. Κάσση  «Άνθη της Πέτρας»
2. http://cultureportal.uop.gr

Άγιος Ιωάννης (Κέρια)

του λαογράφου Κ. Κάσση ( άνθη της Πέτρας )

ο Άγιος Ιωάννης ο Αποκεφαλιστείς (12^ου αιώνα)γιορτάζει στις 29 Αυγούστου. Ήταν παλιό μοναστήρι. Βρίσκεται στο κέντρο του οικισμού της Κέριας ανάμεσα σε πλήθος μεγαλιθικού τύπου οικημάτων αλλά και νεώτερων κτισμάτων της οικογένειας Αχριάνη και Μαριόλη.

Καθαρά βυζαντινού τύπου, σταυροειδής με τρούλο και μικρό καμπαναριό. Πλήθος εντοιχισμένα παλαιοχριστιανικά και ελληνιστικά μάρμαρα με ωραία διακοσμητικά σχέδια ή ανάγλυφες παραστάσεις και λίγες τοιχογραφίες του 11^ου αιώνα ή και αργότερα κακοποιημένες από ντόπιους νεαρούς την περίοδο του εμφυλίου. Η Κέρια είχε καλόγερους μέχρι το 1880.

Επισκοπή-Παναγιά (Φωκαλωτό – Αϊ Γιώργης Κοίτας)

Η εκκλησία Επισκοπή ή Παναγία βρίσκεται ανάμεσα στους οικισμούς Φωκαλωτό όπου οι οικογένειες Νταούλης και Τσαγκράκος και Κολλόσπιτο όπου οι οικογένειες Αρναούτης και Αλογάκος. Εξαιρετικό δείγμα βυζαντινού ρυθμού τουρλωτής (σταυροειδής με τρούλο) του 12^ου αιώνα.

Ιδιαίτερα όμορφες είναι οι τοιχογραφίες της. Στις θρησκευτικές παραστάσεις ξεχωρίζει ο άγιος Μανδήλιος και ο άγιος Κεράμιος. Υπάρχουν έξοχες προσωπογραφίες του Χριστού και των αγγέλων. Ιδιαίτερα επιβλητικές οι παραστάσεις της Κόλασης και των βασανιστηρίων της (τριγμός οδόντων, οι ηγεμόνες και οι ιεράρχες που κατασπαράζονται από φίδια, σκωληκόβρωτοι αμαρτωλοί).

Το τέμπλο είναι αγιογραφημένο σε πολύ νεότερους χρόνους από την οικογένεια Οικονομάκη και Αλογάκου που είναι και οι σημερινοί προστάτες και ιδιοκτήτες της εκκλησίας αλλά και του νεκροταφείου δίπλα της. Δίπλα στην εκκλησία υπάρχουν ίχνη μεσαιωνικού οικισμού.

Επιγραφή στο τέμπλο γράφει:

<<Δέηση του δούλου του Θεού Κονομάκη Χρίστο και βοήθεια αυτόν και ψυχηκήν σωτηρίαν 1771 Αυγούστου 11, χηρ Αναγνώστου Καλκατζάκη , Νόμια >>

Ο ναός της Παναγίας ή επισκοπής πιθανόν να αποτελούσε έδρα Επισκόπου κατά τους Βυζαντινούς χρόνους εξού και το όνομα της. Οι διαστάσεις της είναι 9×6 προσφέροντας ένα επιβλητικό περιβάλλον στον επισκέπτη. Η περίτεχνη διακόσμηση της χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη κιόνων με Ιωνικά κιονόκρανα στην Ωραία Πύλη της εκκλησίας πράγμα σπάνιο για την Μάνη. Χαρακτηριστικό της επίσης ότι το ιερό της ( ανατολικά ) βρίσκεται χωμένο στην γη εκμεταλλευόμενη την γεωμορφία του εδάφους.

Ο καθηγητής Ν. Δρανδάκης αναφέρει στο βιβλίο του

«Βυζαντινές τοιχογραφίες της Μέσα Μάνης»

Ο γραπτός διάκοσμος της εκκλησίας, μιμούμενος κοντά στο έδαφος ορθομαρμάρωση, διαιρείται, όπως συνηθίζεται, σε ζώνες.

Στον τρούλο Παντοκράτωρ, κυκλωμένος από στηθάρια ωραίων Αγγέλων, δορυφορείται πιο κάτω, μεταξύ των παραθύρων, από πελώριους Προφήτες. Στα σφαιρικά τρίγωνα εικονίζονταν οι Ευαγγελιστές.

Στον ημικύλινδρο της μεσαίας αψίδας οι υπερύψηλοι Ιεράρχες Γρηγόριος (;), Χρυσόστομος, Βασίλειος και Νικόλαος. Πιο πάνω στηθάρια Επισκόπων, από τους οποίους ένας είναι ο άγιος Λέων, πάπας Ρώμης. Στα τεταρτοσφαίρια των παραβημάτων δεόμενοι σε προτομή όσιοι, στην Πρόθεση αδιάγνωστος και στο Διακονικό Θεοδόσιος ο Κοινοβιάρχης. Στον Ν τοίχο του αγίου Βήματος, δεξιά του τοξωτού ανοίγματος, ο όσιος Λουκάς ο Στηρηοτης και πίσω, στο Διακονικό, Ρωμανός ο Μελωδός, που κρατεί κύλινδρο στον οποίο διαβάζεται η Παρθέ(νος), πρώτες λέξεις του κοντακίου των Χριστουγέννων. Όπως είναι γνωστό, τον ύμνο συνέθεσε ο ίδιος. Άλλοι άγιοι Διάκονοι εικονίζονται στα Α σκέλη των τόξων επικοινωνίας του ιερού με την Πρόθεση και το Διακονικό.

Στη μεσαία ζώνη του τύμπανου της Β κεραίας είναι ορατά υπολείμματα βαδίζοντος Αγγέλου, που φαίνεται πως ανήκε σε παράσταση του Ευαγγελισμού, απέναντι στην κορυφή του Ν τύμπανου πλαισίωνε το παράθυρο, χωρισμένη σε δύο τμήματα, η παράσταση της θεραπείας του τυφλού, ο οποίος διακρίνεται στο άκρο δεξιό να νίβεται σε κολυμπήθρα με στόμιο σταυρόσχημο. Τη συνηθισμένη στους δικιόνιους ναούς θέση του Ευαγγελισμού (Δ πλευρά των τοίχων που χωρίζουν το άγιο Βήμα από την Πρόθεση και το Διακονικό) καταλαμβάνουν εδώ το άγιο Μανδήλιο και το άγιο Κεράμιο, ενώ κάτω από το δεύτερο ο Χριστός Αντιφωνητής προφανώς επέχει θέση Δεσποτικής εικόνας.

Τις καμάρες των κεραιών του σταυρού κοσμούσε το Δωδεκάορτο. Σώζονται σε μεγαλύτερη ή μικρότερη έκταση λείψανα της Γέννησης, Υπαπαντής, Μεταμόρφωσης, Βαϊοφόρου, Αποκαθήλωσης, Καθόδου στον Άδη, Ανάληψης.

Στις καμάρες των πλάγιων διαμερισμάτων εικονίζονται πολλές σκηνές από το Συναξάρι του αγίου Γεωργίου, μαρτυρία πως ο ναός ήταν αφιερωμένος σε εκείνον, όπως υποδηλώνει και το σημερινό όνομα του γειτονικού συνοικισμού.

Ναός Αγίων Θεοδώρων Κάμπου

Χωριό: Κάμπος Δυτικής Μάνης

Ναός: Άγιοι Θεόδωροι

Χρονολογία κατασκευής: 12 μ.Χ. αιώνας

Μέσα στο χωριό του Κάμπου, πάνω στον κεντρικό δρόμο, στέκει ο θαυμάσιος βυζαντινός ναός των Αγίων Θεοδώρων, που διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση. Στο ναό των Αγίων Θεοδώρων υπάρχει αρχαία επιγραφή του 5ου π.Χ. αιώνα και άλλα μεταγενέστερα λείψανα. Είναι κτίσμα του 12ου μ.Χ. αιώνα και της ίδιας τέχνης και εποχής με το βυζαντινό ναό των Αγίων Αποστόλων Καλαμάτας. Έχει ωραιότατες αγιογραφίες, και αναστηλώθηκε το 1968. Στην περιοχή του κάστρου της Γαρμπελιάς σωζόταν ως το 1893 μικρός βυζαντινός ναός των Αγίων Αποστόλων, σύγχρονος του ναού των Αγίων Θεοδώρων και χτισμένος από πωρόλιθους πελεκημένους κατά ισοδομικό τρόπο. Ο Κουγέας αναφερόμενος στους δύο αυτούς ναούς, των Αγίων Θεοδώρων και των Αγίων Αποστόλων γράφει:

 «Αλλά και η μνήμη των Αγίων, εις ους είναι αφιερωμένοι οι δύο ούτοι ναοί του Κάμπου, και η κτίσης αυτών, δεν δύναται να είναι νομίζω τυχαία και άσχετος προς τους δύο δεσπότας του Μωρέως, τους φέροντας τα ονόματα των τιμηθέντων δια των ναών Αγίων, προς τον Θεόδωρον δηλαδή Β´ Παλαιολόγον ο ναός των Αγίων Θεοδώρων και προς τον θωμάν Παλαιολόγον ο ναός των Αγίων Αποστόλων. Τας σχέσεις των δύο τούτων δεσποτών προς τα μέρη ταύτα της λακωνικής προσεπιμαρτυρούσι και άλλαι πολλαί ειδήσεις».

Τοιχογραφίες στο εσωτερικό του Ναού

Η εκκλησία είναι πασίγνωστη για το πλήθος αλλά και την ιδιαιτερότητα των τοιχογραφιών της που όμως είμαι πολύ μεταγενέστερες από την κατασκευή της. Οι περισσότερες τοιχογραφίες ανάγονται μετά το 1760 με θεματολογία κυρίως βασανηστήρια αμαρτωλών και αισχατολογικά θέματα. Παρουσιάζουν ομοιότητες με άλλα μανιάτικα εκκλησάκια εκείνης της περιόδου.

Πηγή: http://www.messinia-guide.gr/

http://www.maniguide.info/

Μοναστήρι Προφήτη Ηλία Ή Ρουσσάκη Στα Καλιανέικα

Οικογένεια Ρουσσάκη (Καλιανέικα)

Σε μικρή απόσταση από τα Καλιανέικα, περίπου 1,5 km, στον παλαιό Δήμο Αβίας βρίσκεται το ιδιόκτητο μοναστήρι της οικογένειας Ρουσσάκη. Η προσέγγιση του γίνεται από χωματόδρομο 500μ περίπου. Η παράδοση λέει πως γύρω στα 1700 τρία αδέρφια κατεβασμένα από τα βουνά, εκ των οποίων οι δύο ήταν μοναχοί, έφτιαξαν το μοναστήρι του Προφήτη Ηλία. Ο τρίτος παντρεύτηκε στην περιοχή και από αυτόν κατάγεται η οικογένεια Ρουσσάκη. ( πιθανότατα ήταν κοκκινοπρόσωπος εξού και Ρούσσος ). Η οικογένεια Ρουσσάκη ή Ρουσσέα όπως γραφόταν σε πολλά δημοτολόγια έγινε με τον καιρό ισχυρή. Μάλιστα λέγεται πως ο Ρουσσάκης είχε ξεχωριστό μπουλούκι από τον Κουμουνδούρο που ήταν ο μεγαλύτερος καπετάνιος της περιοχής.

Το μοναστήρι και το καθολικό

ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ

Το μοναστήρι αποτελείται από ένα περιτειχισμένο συγκρότημα ( σήμερα διαφοροποιημένο από την αρχική εκδοχή ) το οποίο περιλαμβάνει έναν μικρό μονώροφο  πύργο 7μ περίπου στην ΒΑ γωνία. Επίσης στην ίδια πλευρά υπάρχει και ένα μακρόστενο κτήριο ( λοντάς ) που μάλλον έπαιζε τον ρόλο των κελιών των μοναχών. Στον τοίχο του που είναι κομμάτι του εξωτερικού τοίχους υπάρχει καλοδιατηρημένη αμυντική κατασκευή- πολεμίστρα. Το εξωτερικό τοίχος φθάνει και τα 5 μ. ύψος.

ΒΑ πλευρά του μοναστηρίου

Στο εσωτερικού του περιτειχίσματος υπάρχει η εκκλησία του Προφήτη Ηλία. Το τέμπλο της είναι περίτεχνα σκαλισμένο και οι τοιχογραφίες που χρονολογούνται από το 1750 βρίσκονται σε πολύ καλή κατάσταση με έντονα και ζωντανά χρώματα ακόμα και σήμερα. Χαρακτηριστικό της Μονής είναι το πλήθος παραστάσεων με δαίμονες που ταλαιπωρούν απλούς και καθημερινούς ανθρώπους.

Ο προφήτης Ηλίας στην άμαξά του.

Ο αρχάγγελος Μιχαήλ ένοπλος – τρομακτικός και οι Κριτές της Γης.