Ο Άγιος Νικόλαος (Βαρδουνοχώρια)

Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου στο χωριό (http://naoistimani.blogspot.gr)

Οι Μανιάτες τιμούν ιδιαίτερα τον Άγιο Νικόλαο. Η έντονη παρουσία τους στην θάλασσα είτε ως πειρατές είτε ως εμπορευόμενοι είτε ως ναυτικοί τους δημιούργησε την ανάγκη να προσεύχονται στον προστάτη των θαλασσών. Αμέτρητα εκκλησάκια στο όνομα του Αγίου σε όλη την Μάνη ενώ τρεις τουλάχιστον οικισμοί έχουν σήμερα το όνομα του.

Ο μεγαλύτερος ωστόσο οικισμός που φέρει το όνομα του Αγίου Νικολάου βρίσκεται στον ορεινό όγκο του Ταϋγέτου σε υψόμετρο 420 μ. περίπου και όχι παραθαλάσσια.

Το χωριό αναφέρεται σε διάφορες πηγές των Οθωμανών, Ενετών, Γάλλων και μετά την απελευθέρωση Ελλήνων. Συγκεκριμένα: στο κώδικα Muazzo το 1695 ως San Nicolo, στην απογραφή Grimani το 1700 ως S. Nicola και σε διάφορα βενετικά τεκμήρια από το 1703 έως το 1705 ως San Nicolo και S. Nicola. Απαντάται ακόμα στο ποίημα του Νικήτα Νηφάκη το 1798

«Το Σελεγούδι το φτωχό, τα Κόκκινα λουρία

ο Άγιος ο Νικόλαος και άλλα δυο χωρία»

Αναφέρεται τέλος στη στατιστική Exped. Scient. το 1829 ως Άγιος Νικόλαος. Οι πηγές αυτές παρουσιάζουν τον οικισμό άλλοτε ως οικισμό της Alta Maina  (επάνω Μάνης) και άλλοτε ως οικισμό των Μπαρδουνοχωρίων. Το σίγουρο είναι πως αποτελούσε πάντα Μανιάτικο οικισμό καθώς όλες οι πηγές μιλούν για αμιγή ελληνικό πληθυσμό με ήθη και έθιμα όπως οι Μανιάτες. Το όνομα του οικισμού πιθανόν να προήλθε όπως στις περισσότερες παρόμοιες περιπτώσεις από το όνομα της εκκλησίας του οικισμού.

Το χωριό από το κάστρο της Βαρδούνιας (https://www.exploring-greece.gr)

Πλησίον του οικισμού σε ρόλο μεθοριακού σταθμού το καλά σωζόμενο κάστρο της Μπαρδούνιας, το οποίο φύλαγε τα σύνορα με τα χωριά της «Δώθε Ρίζας του Ταϋγέτου» όπως λέγονταν τα Μανιάτικα χωριά των Μπαρδουνοχωρίων.

Νεότερες απογραφές

Απογραφές: το 1844 είχε 499 ψυχές, το 1861 είχε 493, το 1879 ως Άγιος Νικόλαος – Φρούριο Βαρδούνιας – Παλαιά Βαρδούνια 601, το 1889 είχε 550, το 1896 είχε 547, το 1907 είχε 524, το 1920 είχε 562, το 1928 είχε 573, το 1940 είχε 598, το 1951 είχε 508, το 1961 είχε 362, το 1971 είχε 282, το 1981 είχε 209 άτομα.

Το «territorio» περιοχή της Βαρδούνιας και έξω Μάνης (Ζαρνάτας) σε Ενετικό κατάλογο του 1700 με χρώμα το χωριό Άγιος Νικόλαος

 

Πηγές

1. Κώστας Κόμης, «Πληθυσμός και οικισμοί της Μάνης, 15^ος – 19^ος αιώνας», εκδόσεις Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ιωάννινα 1995
2. Γεράσιμος Καψάλης «Η Βαρδούνια και οι Τουρκοβαρδουνιώτες», Πελοποννησιακά τ. Β’, Αθήνα 1957
3. Breve descrizzione corografica del Pelopomneso o’Morea: Con una gr. Carta
4. http://www.mani.org.gr/horia/maniatika/horia/horia.htm
5. http://www.anatolikimani.gov.gr/sightseeing/settlements/Ag-nikolas.html
6. http://naoistimani.blogspot.gr/p/blog-page_15.html
7. https://www.exploring-greece.gr

 

 

 

Παναγιά η Γιωργιάνικη – Αρεόπολη

ο Ι.Ν της Παναγίας Γιωργιάνικης (φωτό Γιάννης Μιχαλακάκος)

Βασικά αξιοθέατα της Αρεόπολης αποτελούν οι εκκλησίες της. Κάθε μία από αυτές αποτελεί ένα ιδιαίτερο μνημείο αρχιτεκτονικής κληρονομιάς αλλά και θρησκευτικής πίστης. Η Παναγιά η Γιωργιάνικη αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές εκκλησίες της Αρεόπολης.

            Ο ναός θυμίζει μικρογραφία του Ταξιάρχη (κεντρικής εκκλησίας της Αρεόπολης). Οικοδομήθηκε στα μέσα του 18^ου αιώνα (1750 περίπου). Διαθέτει εξαιρετικής αρχιτεκτονικής οκτάπλευρο τρούλο, καμπαναριό, τοιχογραφίες και πολλά λιθανάγλυφα που συμβολίζουν πρόσωπα και θρησκευτικά σύμβολα. Μερικές φορητές εικόνες έχουν ημερομηνία αρχών 19^ου αιώνα (1818). Βρίσκεται στο παλιό τμήμα της Αρεόπολης (Τσαλαπιάνικα). ΝΔ του κέντρου. Εορτάζει στις 15 Αυγούστου.

Λιθανάγλυφο πρόσωπο (φωτό Πέτρος Αθανασάκος)

            Η ονομασία Γιωργιάνικη σχετίζεται με την προέλευση της οικογένειας που την οικοδόμησε. Οι Γιωργιάνοι αποτελούσαν μια από τις παλαιότερες οικογένειες της Αρεόπολης. Κατά παράδοση η εκκλησία θεωρείται ότι ανήκε στην οικογένεια Μαυρομιχάλη. Δεν είναι λοιπόν απίθανο η οικοδόμηση της εκκλησίας να συνδέεται με τον πρόκριτο της Αρεόπολης Γιώργο Μαυρομιχάλη ο οποίος έζησε την περίοδο εκείνη ενώ ο γιος του Έξαρχος ήταν και ιερέας της Αρεόπολης. – Κατά άλλους οι Γιωργιάνοι ήταν ξεχωριστή παλιά οικογένεια της Αρεόπολης που συντάχθηκαν με την οικογένεια Μαυρομιχάλη και έτσι η εκκλησία επιτροπευόταν από εκείνους.

Λιθανάγλυφα σύμβολα (φωτό Πέτρος Αθανασάκος)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Ζήσιος Κωνσταντίνος, «Οι Μαυρομιχάλαι, συλλογή περί των γραφέντων αυτών», Αθήνα 1904
2. Κ. Κάσση «Άνθη της Πέτρας, οικογένειες και εκκλησίες στην Μάνη», Ιχώρ Αθήνα 1990
3. http://www.etlasp.gr/
4. http://naoistimani.blogspot.gr

Άγιοι Ταξιάρχες (Δυρός, περιοχή Γκλέζου)

 

Σε ένα από τα πιο τουριστικά χωριά της Μάνης στον πύργο Δυρού, στην περιοχή του Γλέζου, βρίσκεται ένας ιδιαίτερα αξιόλογος πολιτιστικά ναός, που αξίζει κανείς να επισκεφτεί. Ο Ταξιάρχης του Γλέζου όπως λέγεται είναι ναός σταυροειδής με τρούλο, βυζαντινού ρυθμού, που σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση. Δυστυχώς εσωτερικά κάποιες τοιχογραφίες είναι καλυμμένες από ασβέστη και χρειάζονται συντήρηση για να αναδειχτούν.

Ανήκε στην πατριά των Κουλουριάνων στην οποία ανήκουν οι οικογένειες Χρυσικάκης, Σαμπατακάκης και ο Δεσποτόπουλος της Λάγιας για κάποιους. Ο ναός χτίστηκε τον 11^ο αιώνα μΧ. το 1075 κατά πάσα πιθανότητα. Υπάρχει η παράδοση ότι χτίστηκε με το Ταξιάρχη της Χαρούδας (ταυτόχρονα).

Υπάρχουν τρεις επιγραφές στα μάρμαρα που συνδέουν τα τόξα του οικοδομήματος.

Στην Ανατολική δοκό γράφει

AΡΧΗCTΡΑΤΗΓΕ ΤΩΝ ΑΝΟ ΔΥΝΑΜΕΩΝ

CKEΠΕ ΦΡΟΥΡΙ

ΦΥΛΑΤΤΕ ΕΥCTΡΑΤΙΩ ΤΩ ΚΟΥΛΟΥΡΑ

ΑΜΗΝ ΓΕΝΗΤΩ ΚΕ

Δηλαδή

«Αρχιστράτηγε των άνω δυνάμεων σκέπε φρουρεί φύλαττε τον Κούλουρα αμήν γένοιτο Κύριε»

Στην Δυτική δοκό γράφει

ΚΕ ΒΟΗΘΗ ΤΟΝ ΔΟΥΛΟΝ ΣΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΝ

ΤΟΝ ΚΟΥΛΟΥΡΑ

             ΚΑΙ ΔΩC ΑΥΤΟΥ ΑΝΕCHN ΕΝ ΗΜΕΡΑΙC

Στην νότια δοκό γράφει

ΚΕ ΒΟΗΘΗ ΤΩ CΩ ΔΟΥΛΩ ΝΙΚΗΤΗ ΚΩ

ΚΕ ΠΑΝΤΟC ΤΟΥ

ΗΚΟΥ ΑΥΤΟΥ ΑΜΗΝ ΓΕΝΙΤΟ ΚΕ+

Σύμφωνα με ντόπια παράδοση κάποια μάρμαρα του ναού φαίνεται να είναι κομμένα και λαξευμένα σε νοτιότερα χωριά της Μάνης. Σε συνδυασμό με το ότι παραδίδεται ότι οι κτήτορες είχαν έρθει από νοτιότερα καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι είναι πιθανό τα υλικά κατασκευής της εκκλησίας αυτής να έχουν επαναχρησιμοποιηθεί αλλού και να μεταφέρθηκαν εκεί για να χτιστεί ο ναός.

ΠΗΓΕΣ

1. Κ. Κάσση  «Άνθη της Πέτρας»
2. http://cultureportal.uop.gr

Εκκλησιαστικό Παρασκήνιο στην Μάνη 1830 – 1840

Στο παραπάνω έγγραφο αναφέρονται σειρά άτυπων διορισμών και χειροτονιών κατά τα έτη 1830 ως το 1840. Σε μια περιοχή όπου ο νόμος ήταν κάτι ρευστό και η κεντρική εξουσία δεν υπήρχε επισήμως, αλλά μεταβαλλόταν συνεχώς, ( Καποδίστριας, Αντιβασιλεία, Όθωνας, ) ήταν φυσικό να γίνουν και διάφορες άλλες αυθαίρετες ενέργειες και στον τομέα της Εκκλησίας. Ας μην ξεχνάμε ότι οι ιερωμένοι δεν είναι κάτι άλλο από κοινοί θνητοί που μπαίνουν στον πειρασμό.

Επιστολή Πατριάρχου Γρηγορίου Ε’ Προς Τον Πετρόμπεη

Ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε στέλνει στον Πέτρο Μαυρομιχάλη ευχαριστήρια επιστολή για τις κινήσεις και τις προσπάθειες που έκανε αυτός και οι υπόλοιποι καπετάνιοι της Μάνης για την δημιουργία σχολείου. Στην επιστολή του συγχαίρει την προσπάθεια εκπαίδευσης στην Μάνη και υπογραμμίζει την σημασία της παιδείας για το Γένος και τον άνθρωπο γενικότερα.

Στην Παναγιά τη Γιάτρισσα

»Στου Ταϋγέτου τις κορφές
και στις περήφανες τις αητοφωλιές
τα σύνορα κρατείς Εσύ
Προσηλιακής κι Αποσκιερής
Αρχόντισσα της Μάνης, Γιάτρισσα.

Κοντά σου κάθε λεύτερη ψυχή
μακριά απ’ των ανθρώπων την οργή
που γοργοπόδαρα το δρόμο πήρε
γι’ αυτές τις χιονισμένες τις γρανίτινες κορφές
γι’ αυτές τις χρυσοπόρφυρες πλαγιές.

Να έρχεται μεσ’ το δικό σου το μικρό το μοναστήρι
όταν η θύελλα σε κρύβη σε βαρειά ομίχλη
κάθε βραδάκι να σ’ ανάφτη το καντύλι.
Μες τ’ ανεμοδαρσίματα του γέρου του χειμώνα.
Και τα χιόνια τα πολλά, πού το φεγγάρι ποια δε φέγγει.
Ω Γιάτρισσά μου!

Στου Ταΰγετου την ποιο ψιλή κορφή
η γερόντισσά σου Εκκλησιά, σαν φάρος στέκει.
Ω Παναγιά!

Εσύ ‘σαι η παρηγοριά των Μανιατών
και Γιάτρισσα των λαβομένων των σωμάτων και ψυχών.
Εσύ ‘σαι που συνδέεις τους ανθρώπους με Θεό,
πάνω απ’ αυτό το θαμποστόλιστο βουνό!»

Του Κυριάκου Γ. Καράντζαλη, δημοσιευμένο στην εφημερίδα «Φάρος της Λακωνίας», αρ.φ. 467/03.08.83

Ναός Αγίων Θεοδώρων Κάμπου

Χωριό: Κάμπος Δυτικής Μάνης

Ναός: Άγιοι Θεόδωροι

Χρονολογία κατασκευής: 12 μ.Χ. αιώνας

Μέσα στο χωριό του Κάμπου, πάνω στον κεντρικό δρόμο, στέκει ο θαυμάσιος βυζαντινός ναός των Αγίων Θεοδώρων, που διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση. Στο ναό των Αγίων Θεοδώρων υπάρχει αρχαία επιγραφή του 5ου π.Χ. αιώνα και άλλα μεταγενέστερα λείψανα. Είναι κτίσμα του 12ου μ.Χ. αιώνα και της ίδιας τέχνης και εποχής με το βυζαντινό ναό των Αγίων Αποστόλων Καλαμάτας. Έχει ωραιότατες αγιογραφίες, και αναστηλώθηκε το 1968. Στην περιοχή του κάστρου της Γαρμπελιάς σωζόταν ως το 1893 μικρός βυζαντινός ναός των Αγίων Αποστόλων, σύγχρονος του ναού των Αγίων Θεοδώρων και χτισμένος από πωρόλιθους πελεκημένους κατά ισοδομικό τρόπο. Ο Κουγέας αναφερόμενος στους δύο αυτούς ναούς, των Αγίων Θεοδώρων και των Αγίων Αποστόλων γράφει:

 «Αλλά και η μνήμη των Αγίων, εις ους είναι αφιερωμένοι οι δύο ούτοι ναοί του Κάμπου, και η κτίσης αυτών, δεν δύναται να είναι νομίζω τυχαία και άσχετος προς τους δύο δεσπότας του Μωρέως, τους φέροντας τα ονόματα των τιμηθέντων δια των ναών Αγίων, προς τον Θεόδωρον δηλαδή Β´ Παλαιολόγον ο ναός των Αγίων Θεοδώρων και προς τον θωμάν Παλαιολόγον ο ναός των Αγίων Αποστόλων. Τας σχέσεις των δύο τούτων δεσποτών προς τα μέρη ταύτα της λακωνικής προσεπιμαρτυρούσι και άλλαι πολλαί ειδήσεις».

Τοιχογραφίες στο εσωτερικό του Ναού

Η εκκλησία είναι πασίγνωστη για το πλήθος αλλά και την ιδιαιτερότητα των τοιχογραφιών της που όμως είμαι πολύ μεταγενέστερες από την κατασκευή της. Οι περισσότερες τοιχογραφίες ανάγονται μετά το 1760 με θεματολογία κυρίως βασανηστήρια αμαρτωλών και αισχατολογικά θέματα. Παρουσιάζουν ομοιότητες με άλλα μανιάτικα εκκλησάκια εκείνης της περιόδου.

Πηγή: http://www.messinia-guide.gr/

http://www.maniguide.info/

Πειρατικές Ιστορίες – Εκκλησία και Πειρατεία

Στον περιηγητή του 17^ου αιώνα Guilletiere διαβάζουμε…

            Αλλά και οι ιερείς και οι μοναχοί των Μανιατών έπαιρναν μέρος στην πειρατεία. Διημέρευαν μέσα σε σπήλαια και όταν έβλεπαν πλοία έτρεχαν να ειδοποιήσουν τα χωριά, ή να ετοιμαστούν για να αποκρούσουν τους εχθρούς, ή να μπουν στα πλοία για να λεηλατήσουν τα ξένα σκάφη. Πολλοί από αυτούς τους ιερωμένους επέβαιναν και στα καταδρομικά πλοία, για να δικαιολογήσουν την ανάρμοστη προς το ράσο τους αυτή ασχολία, τους έλεγαν ότι πηγαίνουν για να εισπράξουν το δέκατο από τα λάφυρα υπέρ των εκκλησιών.    

Ο κόλπος του Λιμενίου,ορμητήριο των πειρατών εκείνης της εποχής.

ΣΧΟΛΙΑ

Από το παραπάνω κείμενο καταλήγουμε σε πολλά συμπεράσματα.

Πρώτον είναι προφανές ότι η πείνα, η φτώχεια και γενικότερα όλες οι κοινωνικές αιτίες που ωθούν έναν άνθρωπο να κάνει επιθέσεις σε άλλους δεν άγγιζαν συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού αλλά ακόμα και ο ιερέας συμμετείχε σε ανόσιες πράξεις.

Δεύτερον τόσο η πειρατεία όσο και η ιεροσύνη δεν είχαν τότε την σημερινή έννοια. Αποτελούσαν απλώς και μόνο επαγγέλματα που τα ασκούσαν όλες οι κοινωνικές τάξεις. Οι Σταυροφόροι ιερείς ( Ιωαννίτες ιππότες ) ήταν και πειρατές χωρίς να απορρίπτουν την ιεροσύνη τους. Οι Μουσουλμάνοι ιερείς (Τουρκοπαπάδες) επίσης, συμμετείχαν σε πειρατικές επιδρομές ή πολέμους χωρίς αυτό να μειώνει το κύρος τους στο λαό, το αντίθετο μάλιστα. Λαφυραγωγία επίσης ασκούσαν και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και τακτικοί στρατοί της εποχής προκειμένου να βελτιώσουν το ηθικό του στρατού τους.

Τρίτον βλέπουμε τους ιερείς να συμμετέχουν στην άμυνα των χωριών της Μάνης από πειρατικές επιδρομές, διότι η Μάνη μπορεί να είχε πολλούς ντόπιους πειρατές γινόταν όμως και στόχος ξένων πειρατών πολλές φορές όντας στην μέση της Μεσογείου. Όχι τόσο για αρπαγή πλούτου όσο για απαγωγές ανθρώπων ή και ζώων.

Τέταρτον η επίσημη εκκλησία ποτέ δεν καταδίκασε ή απέταξε μοναχό ή ιερωμένο διότι πράγματι ένα κομμάτι της λείας δινόταν στις τοπικές επισκοπές. Η Μάνη είχε 7.

Μοναστήρι Προφήτη Ηλία Ή Ρουσσάκη Στα Καλιανέικα

Οικογένεια Ρουσσάκη (Καλιανέικα)

Σε μικρή απόσταση από τα Καλιανέικα, περίπου 1,5 km, στον παλαιό Δήμο Αβίας βρίσκεται το ιδιόκτητο μοναστήρι της οικογένειας Ρουσσάκη. Η προσέγγιση του γίνεται από χωματόδρομο 500μ περίπου. Η παράδοση λέει πως γύρω στα 1700 τρία αδέρφια κατεβασμένα από τα βουνά, εκ των οποίων οι δύο ήταν μοναχοί, έφτιαξαν το μοναστήρι του Προφήτη Ηλία. Ο τρίτος παντρεύτηκε στην περιοχή και από αυτόν κατάγεται η οικογένεια Ρουσσάκη. ( πιθανότατα ήταν κοκκινοπρόσωπος εξού και Ρούσσος ). Η οικογένεια Ρουσσάκη ή Ρουσσέα όπως γραφόταν σε πολλά δημοτολόγια έγινε με τον καιρό ισχυρή. Μάλιστα λέγεται πως ο Ρουσσάκης είχε ξεχωριστό μπουλούκι από τον Κουμουνδούρο που ήταν ο μεγαλύτερος καπετάνιος της περιοχής.

Το μοναστήρι και το καθολικό

ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ

Το μοναστήρι αποτελείται από ένα περιτειχισμένο συγκρότημα ( σήμερα διαφοροποιημένο από την αρχική εκδοχή ) το οποίο περιλαμβάνει έναν μικρό μονώροφο  πύργο 7μ περίπου στην ΒΑ γωνία. Επίσης στην ίδια πλευρά υπάρχει και ένα μακρόστενο κτήριο ( λοντάς ) που μάλλον έπαιζε τον ρόλο των κελιών των μοναχών. Στον τοίχο του που είναι κομμάτι του εξωτερικού τοίχους υπάρχει καλοδιατηρημένη αμυντική κατασκευή- πολεμίστρα. Το εξωτερικό τοίχος φθάνει και τα 5 μ. ύψος.

ΒΑ πλευρά του μοναστηρίου

Στο εσωτερικού του περιτειχίσματος υπάρχει η εκκλησία του Προφήτη Ηλία. Το τέμπλο της είναι περίτεχνα σκαλισμένο και οι τοιχογραφίες που χρονολογούνται από το 1750 βρίσκονται σε πολύ καλή κατάσταση με έντονα και ζωντανά χρώματα ακόμα και σήμερα. Χαρακτηριστικό της Μονής είναι το πλήθος παραστάσεων με δαίμονες που ταλαιπωρούν απλούς και καθημερινούς ανθρώπους.

Ο προφήτης Ηλίας στην άμαξά του.

Ο αρχάγγελος Μιχαήλ ένοπλος – τρομακτικός και οι Κριτές της Γης.