Μια ενδιαφέρουσα ερμηνεία για την ναυμαχία του Ναυαρίνου από την άλλη πλευρά

Επιμέλεια άρθρου

Γιάννης Μιχαλακάκος

εκπαιδευτικός

Ambroise Louis Garneray  «Η Ναυμαχία του Ναυαρίνου» διακρίνονται μπροστά οι τουρκικές οχυρώσεις στην Σφακτήρια καθώς και το φρούριο του Νιόκαστρου (Πύλος) που προστάτευαν την είσοδο στον κόλπο του Ναυαρίνου.

Στις 20 Οκτωβρίου του 1827 ο Οθωμανικός στόλος συγκρούστηκε με τον συμμαχικό στόλο των μεγάλων δυνάμεων της εποχής Αγγλίας – Γαλλίας και Ρωσίας με αποτέλεσμα την καταστροφή του πρώτου στον όρμο του Ναυαρίνου έξω από την Πύλο. Η ναυμαχία αυτή αποτέλεσε καθοριστική καμπή στην έκβαση της ελληνικής επανάστασης καθώς επισφράγισε και επίσημα την ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους.

Ήδη από το 1826 στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας ο Άγγλος στρατηγός και διπλωμάτης Wellington στα πλαίσια της επίσκεψης του εκεί προκειμένου να συγχαρεί τον νέο Τσάρο συζητά το ελληνικό ζήτημα με τον εκεί υπουργό εξωτερικό Nesselrode καταλήγοντας στο Πρωτόκολλο της Πετρούπολης 23 Μαρτίου 1826. Στο έγγραφο αυτό αναφέρεται για πρώτη φορά το όνομα Έλληνες και Ελλάδα ως επίσημος πολιτικός σχηματισμός. Η πολιτική αναγνώριση της Ελλάδας ως αυτόνομο ή ανεξάρτητο κράτος οδήγησε στο πρωτόκολλο του Λονδίνου τον Ιούνιο του 1827. Εκεί οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία συνεννοήθηκαν να λάβουν τα όπλα κατά των Οθωμανών αν χρειαστεί προκειμένου να τους πείσουν σε αναγνώριση αυτόνομου ή ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους καθώς αυτό δεν είχε ακόμα ξεκαθαριστεί. Επίσης δεν είχε ακόμα ξεκαθαρίσει η έκταση αυτής της νέας κρατικής οντότητας. Παρά ταύτα έλαβαν απόφαση να συνάψουν σχέσεις εμπορίου αλλά και δημιουργίας προξενείων πράγμα που έδινε ακόμα μεγαλύτερη επισημότητα στα επερχόμενα γεγονότα. Στην ουσία οι συμμαχικές δυνάμεις αποφάσισαν να επιβάλλουν την παύση των εχθροπραξιών και την αναγνώριση του ελληνικού κράτους.

Οι παραπάνω αποφάσεις είχαν και πρακτική εφαρμογή. Συγκεκριμένα διαδοχικά οι συμμαχικές δυνάμεις κατέπλευσαν στον όρμο του Ναυαρίνου όπου ναυλοχούσε ο ενωμένος Τουρκοαιγυπτιακός στόλος. Οι Έλληνες παρακολουθούσαν με μεγάλη αγωνία τα γεγονότα καθώς ο Ιμπραήμ πασάς είχε επικρατήσει σε Ρούμελή και στην μεγαλύτερη έκταση του Μοριά (πλην της Μάνης και του Ναυπλίου όπου είχε ηττηθεί το 1826) και ο Οθωμανικός στόλος απειλούσε τις παράκτιες περιοχές. Χαρακτηριστική είναι η παρακάτω επιστολή του οπλαρχηγού της Μάνης Δ. Μούρτζινου προς τον Θ. Κολοκοτρώνη όπου του αναφέρει:

  «Η φρεγάτα οπού ήλθεν εις ταίς Κυτριαίς είναι ο κ. Άμιλτον, όστις έστειλε εδώ τόν δραγουμάνον (διερμηνέα) του καί μάς είπεν ότι αύριον τελειώνει η διορία οπού είχαν μέ τόν Ιμπραΐμη, ότι ή νά αναχωρήση μέ όλα του τά πλοία νά υπάγη εις τήν Αίγυπτον ή εις τήν Κωνσταντινούπολιν. Ήλθον καί εννέα καράβια ρωσσικά εις τό Νεόκαστρο συνεννοούμενα μέ τά αγγλικά καί τά γαλλικά, διά τούτο μάς είπε νά φυλάττωμεν τήν πατρίδα μας καλά, επειδή άν κάμη έφοδον κατ’ αυτής δέν έχουν όρδινον νά τούς βαρέσουν εις τήν ξηράν, τήν θάλασσαν όμως τού τήν κόπτουν. Επληροφορήθημεν προσέτι ότι ο Ιμπραΐμης έχει απόφασιν νά ορμήση κατά τής πατρίδος μας, καί τούτο θέλει τό κάμει αύριον ή μεθαύριον, όθεν όταν ιδήτε ένα τοιούτον κίνημα νά προφθάσετε εδώ γιά νά συμπολεμήσωμεν μαζί».

Ο Gawen William Hamilton είχε ενεργό συμμετοχή τόσο πολεμικά όσο και σε διαπραγματεύσεις στην επίλυση του ελληνικού ζητήματος και επισκέφτηκε πολλά εμπόλεμα μέρη της Ελλάδος

Από την παραπάνω επιστολή είναι ολοφάνερη η πληροφόρηση και συνεννόηση που είχαν οι Έλληνες οπλαρχηγοί με τους ναυάρχους της συμμαχίας. Συγκεκριμένα εδώ ο Μανιάτης οπλαρχηγός και διατελέσας Υπουργός Πολέμου αναφέρει την συνεννόηση που είχε στις Κιτριές λιμένα της Μάνης με τον καπετάνιο της φρεγάτας Cambrian (5^ης τάξης) Gawen William Hamilton περί της λήξης του τελεσίγραφου που είχαν δώσει στον οθωμανικό στόλο και της προετοιμασίας που πρέπει να κάνουν οι Έλληνες σε περίπτωση εισβολής του Ιμπραήμ.

Η συγκέντρωση πυρός στον όρμο του Ναυαρίνου ήταν πολύ μεγάλη. Από την μια πλευρά οι συμμαχικές δυνάμεις είχαν παρατάξει 10 μεγάλα πλοία γραμμής και άλλα συνοδευτικά πλοία. Από την άλλη ο Οθωμανικός στόλος παρέταξε μόλις 3 μεγάλα πολεμικά πλοία γραμμής και πολλά άλλα μικρότερα συνοδευτικά. Αν και φαινομενικά οι Οθωμανοί είχαν περισσότερα πλοία και προσωπικό στην πραγματικότητα υστερούσαν δραματικά σε ισχύ πυρός και σε εμπειρία του προσωπικού τους. Τα μεγάλα πολεμικά πλοία γραμμής θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν «κινούμενα οχυρά» καθώς έφεραν συνολικά δεκάδες κανόνια. Οι Οθωμανοί διέθεταν μόνον τρία και όχι έμπειρα πληρώματα. Παράλληλα το ηθικό των Οθωμανών ήταν καταπεσμένο καθώς βλέποντας τον τριεθνή στόλο παρατεταγμένο για αρκετό χρονικό διάστημα έφερνε μεγάλη νευρικότητα. Τελικά στις 20 Οκτωβρίου η παρατεταμένη κωλυσιεργία του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, η άρνηση του να λήξει τις εχθροπραξίες, η φημολογία ότι ο Οθωμανικός στόλος θα κινηθεί οδήγησε σε αψιμαχία των δύο στόλων που τελικά οδήγησε σε γενικευμένη ναυμαχία. Αποτέλεσμα αυτής ήταν η πλήρης διάλυση και αποδιοργάνωση του Οθωμανικού στόλου και η λαμπρή νίκη των συμμαχικών δυνάμεων. Συγκεκριμένα οι Οθωμανοί έχασαν 60 πλοία και έχασαν περίπου 6,000 νεκρούς και τραυματίες. Από την πλευρά των συμμάχων οι απώλειες περιορίστηκαν σε 650 νεκρούς και τραυματίες. 

σχεδιάγραμμα της ναυμαχίας στο Ναυαρίνο όπως φυλάσεται σε βρεττανικό μουσείο Royal Museum of Greenwich

Η νίκη των συμμάχων είχε πολλαπλά αποτελέσματα στην συνέχεια της ελληνικής επανάστασης.

1. Ο βασιλιάς της Αγγλίας χαρακτήρισε το περιστατικό «ατυχές» προκειμένου να διασκεδάσει τις εντυπώσεις
2. Ο τσάρος προβίβασε τον Ναύαρχο του
3. Οι Οθωμανοί αναδιπλώθηκαν στα στενά των Δαρδανελίων με αποτέλεσμα οι Ελληνικές θάλασσες να παραμένουν ανενόχλητες
4. Το ηθικό των Ελλήνων αναπτερώθηκε
5. Πλέον ήταν βέβαιο ότι η ελληνική επανάσταση ήταν κομμάτι της ευρύτερης ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής και το «ελληνικό ζήτημα» είχε προστάτιδες δυνάμεις
6. Αν οι Έλληνες συνέχιζαν να πολεμούν και να διατηρούν ζωντανό το ελληνικό ζήτημα θα επερχόταν τετελεσμένο από τα πολιτικά γεγονότα.

Επί της ουσίας η άρνηση της Οθωμανικής ηγεσίας να συνετιστεί στις οδηγίες των συμμάχων οδήγησε στην ναυμαχία του Ναυαρίνου. ο Τζώρτζ Κάνιγκ είχε δώσει στον Κόδριγκτον τη δική του ερμηνεία της Συνθήκης του Λονδίνου: «Αν δεν εισακουσθεί ο λόγος σας, μεταχειριστείτε τα πυροβόλα». Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει και ο τρόπος που αντιλαμβάνεται τα γεγονότα και η Οθωμανική πλευρά. Παρακάτω αναδημοσιεύουμε μια ανάλυση από τουρκικό βιβλίο ιστορίας που δημοσιεύτηκε το 1973 και χρησιμοποιήθηκε ως παράθεμα σε ελληνικό σχολικό βιβλίο ιστορίας της Γ Λυκείου.

Μια ενδιαφέρουσα ερμηνεία για την ναυμαχία του Ναυαρίνου από την άλλη πλευρά

«Αιτία της τρομερής αυτής καταστροφής υπήρξε η διαφωνία ανάμεσα στον Ιμπραχίμ Πασά και τον Οθωμανό ναύαρχο Τσεγκέλογλου Ταχίρ Πασά πεπειραμένο θαλασσόλυκο. Αν ο Ιμπραχίμ Πασάς δεν επενέβαινε και άφηνε την διοίκηση του αιγυπτιακού στόλου στον Ταχίρ Πασά ίσως ο κοινός στόλος δεν θα πάθαινε τέτοια καταστροφή. Ο μοναδικός λόγος επιτυχίας του Άγγλου ναυάρχου Κόδριγκτων που διοικούσε τον κοινό αγγλο – γαλλο- ρωσικό στόλο υπήρξε η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ του οθωμανικού και του αιγυπτιακού στόλου. Ο Τσεγκέλογλου Ταχίρ Πασάς σώζοντας μόνο έξι από τα πλοία του κατόρθωσε να επιστρέψει πίσω στο Τσανάκκαλε σε άθλια κατάσταση. Η επίθεση των συμμαχικών στόλων εναντίον του τουρκοαιγυπτιακού  στόλου στο Ναυαρίνο ήταν ολότελα αντίθετη στους διεθνείς πολεμικούς κανόνες. Η Αγγλία , η Γαλλία και η Ρωσία των οποίων οι στόλοι έκαναν την επίθεση δεν βρίσκονταν σε κατάσταση πολέμου με το Οθωμανικό κράτος. Ούτε είχε δοθεί διαταγή στον ναύαρχο Κόδριγκτων από την κυβέρνηση του για παρόμοια ενέργεια. Η παράνομη ενέργεια του ναυάρχου επικρίθηκε και στο αγγλικό κοινοβούλιο». 

ο επικεφαλής του μεικτού Οθωμανικού Στόλου Τσεγκέρογλου Ταχίρ Πασάς

Στην παραπάνω ανάλυση βλέπουμε επί της ουσίας να κατηγορείται ο Αιγύπτιος Ιμπραήμ Πασάς για την καταστροφή του στόλου ως «μη γνώστης της ναυτικής τέχνης» καθώς επίσης η βάναυση συμπεριφορά των τριών μεγάλων δυνάμεων που επενέβησαν στα εσωτερικά του Οθωμανικού κράτους χωρίς να έχουν προηγούμενη πολεμική εμπλοκή. Μάλιστα η παραπάνω ανάλυση θεωρεί την εμπλοκή του τριεθνούς στόλου χωρίς λογική. Αντιθέτως ο Τσεγκέλογλου Ταχίρ Πασάς ο οποίος ήταν και επικεφαλής του ενωμένου Οθωμανικού στόλου θίγεται επιφανειακά και χαρακτηρίζεται ως πεπειραμένος  ναυτικός.

Πηγή

• Σκουλάτου Β, Δημακοπούλου Ν, Κόνδη Σ, «Ιστορία Νεότερη και σύγχρονη (1789 – 1909) για την Γ τάξη ενιαίου Λυκείου από Daregenli Hilmi Yunanistan devletinin Kurulusu “Tarih mecmuasi” τεύχος 108 Δεκέμβριος 1973 σ. 68 – 73 και τεύχος 109 σ. 77 -82. Ελληνική Μετάφραση στη «Βαλκανική Βιβλιογραφία» τόμος Β τεύχος 2 Παράρτημα σ. 218.
• https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Navarino#Ottomans
• Διονύσιος Κόκκινος, Η Ελληνική Επανάστασις, τομ.11, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα, 1959, σελ. 263-310
• Συλλογικό, Η ναυμαχία του Ναυαρίνου. Το ατυχές γεγονός που έσωσε την Ελλάδα, Ε Ιστορικά-Ελευθεροτυπία, τ/χ.1 (21 Οκτωβρίου 1999),
• https://chilonas.com/2020/11/29/https-wp-me-p1op6y-efd/
• https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/27227
• https://www.walkingwiththephilhellenes.gr/en/gawen-william-rowan-hamilton#block-philhellenes-mapsection
• Koliopoulos, John S., and Thanos M. Veremis. Modern Greece: A history since 1821 (John Wiley & Sons), 2009. pp 15–27
• https://www.rmg.co.uk/collections/objects/rmgc-object-540422
• https://en.wikisource.org/wiki/Royal_Naval_Biography/Hamilton,_Gawen_William

Η Μάχη στο Βαλτέτσι (12 – 13 Μάη) 1821 μέσα από τα δημοτικά μας τραγούδια!

ο Αναγνωσταράς (Χρήστος – Αναγνώστης Παπαγεωργίου) αντεπιτίθεται εναντίον των Τούρκων στο Βαλτέτσι

Η μάχη στο Βαλτέτσι 12 με 13 Μαίου του 1821 αποτέλεσε επί της ουσίας την πρώτη μεγάλη νίκη των Ελλήνων εναντίον των Τούρκων. Εκεί έδωσαν ισχυρή αντίσταση οι Έλληνες κυρίως από Λακωνία, Μεσσηνία και Αρκαδία προξενόντας ισχυρές απώλειες στον εχθρό. Μάλιστα χρακτηρίζεται ως η νίκη που άνοιξε τον δρόμο στην κατάληψη της Τριπολιτσάς. Στρατοπεδάρχης του στρατοπέδου εντός του χωριού Βαλτέτσι ορίστηκε ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης με τους Μανιάτες του οι οποίοι είχαν ως στόχο την συγκράτηση και κωλυσιεργία των Τουρκικών δυνάμεων στο χωριό. Γενικός συντονιστής – επιτελάρχης τέθηκε ο Θ. Κολοκοτρώνης οποίος είχε ως αποστολή την παρενόχληση του εχθρού πέριξ του χωριού καθώς και τον συντονισμό των γύρω στρατοπέδων προκειμένου να κυκλωθεί ο εχθρικός στρατός.

Η νίκη και η χαρά των Ελλήνων ήταν τόσο μεγάλη που φυσικά δεν ήταν δυνατό να μην τραγουδηθεί και υμνηθεί από το δημοτικό μας τραγούδι. Δεν πρέπει να ξεχνάμε άλλωστε ότι πάντα στα στρατόπεδα που στήνονταν δεν έλειπαν όυτε οι χαρές των νικών ούτε οι λύπες των θανάτων. Πάντα οι αγωνιστές τραγουδούσαν ή μοιρολογούσαν. Παρακάτω ακολουθούν λίγα δημοτικά τραγούδια που αναφέρονται σε αυτήν την νίκη.

Τρίτη, Τετράδη θλιβερή, Πέφτη φαρμακωμένη

Παρασκευή ξημέρωνε, να μή ‘χε ξημερώσει

που βγήκε ο Κεχαγιάμπεης μέσ’ στον Μοριά να πάει

μά ‘καψε χώρες και χωριά, χωριά και βιλαέτια

την Πάτρα την περήφανη, Βοστίτσα παινεμένη

Κόρθο κολώνα του Μοριά και τ’ Άργος το καημένο.

Επήγε στην Τριπολιτσά την ξακουσμένη χώρα.

Κιαμήλμπεης του μίλησε, Κιαμήλμπεης του λέγει:

-Επήρες τους τσοπάνηδες τους παλιοζευγολάτες

κι ήρθες να πολεμήσουμε τον Μοριά, τον ξακουσμένο

Ταχιά σαν θέλεις πόλεμο με τον Κολοκοτρώνη

έβγα να πολεμήσετε στα Τρίκορφα στη ράχη.

Παρασκευή ξημέρωνε να μη ‘χε ξημερώσει

που βγήκε απ’ την Τριπολιτσά να πάει στο Βαλτέτσι

κι ο Κυριακούλης του ιλάει κι ο Κυριακούλης λέει:

-Δεν είν’ Κόρθος τα χωριά, τ’ Αργίτικα κορίτσια

εδώ τα λένε Τρίκορφα, εδώ το λεν Βαλτέτσι.

Πηγή: Τουτούνης, Ηλίας Παν. Η γενιά των Κολοκοτρωναίων και τα τραγούδια τους. Αμαλιάδα: Εκδόσεις Κοκλάκι, 2009, σ. 327.

Τρεις περδικούλες κάθονται στην Τσεμπερού στη Ράχη

η μια κοιτάει του Πάπαρη κι η άλλη στου Καντρέβα

η τρίτη η καλύτερη μοιρολογάει και λέει:

-Μπήκανε Τούρκοι, μπήκανε, στου Λιονταριού την Πόρτα

και τα ταμπούρλα βάρεσαν, γινήκαν τρεις κολώνες.

Η μια πάει στα Τρίκορφα κι η άλλη στο Λεβίδι

η τρίτη η καλύτερη νερό πάει να φέρει.

Κολοκοτρώνης φώναξε από ψηλή ραχούλα:

-Πιάστε τη μάνα του νερού, οι βρύσες να στερέψουν

Πηγή: Τουτούνης, Ηλίας Παν. Η γενιά των Κολοκοτρωναίων και τα τραγούδια τους. Αμαλιάδα: Εκδόσεις Κοκλάκι, 2009, σ. 324.

Ρουμπή δεν είναι ‘δω χωριά να προσκυνάν αγάδες

το λέει ο Γέρος του Μωριά στη μάχη στο Βαλτέτσι

όπλα δεν παραδίνουμε, τ’ άρματα δεν πετάμε

μόνο μπαρούτι και φωτιά και δεν σε προσκυνάμε

Πηγή: Τουτούνης, Ηλίας Παν. Η γενιά των Κολοκοτρωναίων και τα τραγούδια τους. Αμαλιάδα: Εκδόσεις Κοκλάκι, 2009, σ. 325.

Στις έντεκα, στις δώδεκα, στις δεκατρείς του Μάη

οι Τούρκοι ξεκινήσανε να πάνε στο Βαλτέτσι.

Κολοκοτρώνης φώναξε από το Ρεζενίκο:

-Γυρίστε πίσω Μπέηδες, Βαλτέτσι δεν πατιέται.

Έχει ταμπούρια δυνατά, έχει και παλικάρια

έχει τον Μητροπέτροβα, τους Κολοκοτρωναίους

έχει και το συγκρότημα, τους Μαυρομιχαλαίους

Πηγή: Τουτούνης, Ηλίας Παν. Η γενιά των Κολοκοτρωναίων και τα τραγούδια τους. Αμαλιάδα: Εκδόσεις Κοκλάκι, 2009, σ. 326.

Παρατηρήσεις επί των τραγουδιών

Ο Κεχαγιάμπεης αποτελούσε τον γενικό αρχηγό των Οθωμανών της Πελοποννήσου και ήταν αυτός που είχε το γενικό πρόσταγμα κατά την επίθεση τους στο Βαλτέτσι. Ο Ρουμπής ήταν ένας Τουρκαλβανός αρχηγός των Μπαρδουνιωτών Τούρκων της Λακωνίας (επαρχία Μυστρά) οι οποίοι είχαν φήμη σκληρών και αδυσώπητων πολεμιστών.

Παρατηρούμε επίσης την συχνή μνημόνευση Ελλήνων ηρώων και καπετάνιων όπως του Κολοκοτρώνη ο οποίος ήταν η «ψυχή» της υπόθεσης αλλά και άλλων όπως του γηραιού Μητροπέτροβα και του γενναίου Κυρακούλη Μαυρομιχάλη. Με τον όρο συγκρότημα αναφέρεται στους Μανιάτες καθώς κατέβαιναν στην μάχη «εν block» ως σώμα δηλαδή.

Συχνή είναι η δραματική χρήση των στοιχείων της φύσης αλλά και του χρόνου – τις ημέρες- σαν να συμπάσχει με τους Έλληνες όλη η πλάση του τόπου. Τούτο είναι πολύ κοινό καθώς οι άνθρωποι τότε ήταν πολύ πιο κοντά σε αυτό που λέμε φυσικό περιβάλλον και τα μέρη του.

Σύντομη περιγραφή και αναπαράσταση της μάχης

Πηγές

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CF%89%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%81%CE%AC%CF%82

https://el.everybodywiki.com/%CE%9A%CE%B5%CF%87%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%AC%CE%BC%CF%80%CE%B5%CE%B7%CF%82

https://1821.digitalarchive.gr/

Πηγή: Τουτούνης, Ηλίας Παν. Η γενιά των Κολοκοτρωναίων και τα τραγούδια τους. Αμαλιάδα: Εκδόσεις Κοκλάκι, 2009

https://argolikivivliothiki.gr/

Οι γυναίκες στην μάχη του Δυρού μέσα από το σχολικό βιβλίο

Τον Ιούνιο του 1826 ο Ιμπραήμ προσπαθώντας να υποτάξει την Μάνη επέδραμε κατά της Βέργας στον Αλμυρό της δυτικής Μάνης. Παράλληλα για να κάμψει τις αντιδράσεις των Μανιατών επιχείρησε αποβατική ενέργεια στον όρμο του Διρού στην μέσα Μάνη προκειμένου να περικυκλώσει τους επαναστάτες. Σε αντίθεση με άλλα χωριά της Πελοποννήσου όπου οι δυνάμεις διασκορπίζονταν ακόμα και οι γυναίκες συνέδραμαν στην αντιμετώπιση του εχθρού.

παρακάτω ακολουθούν δύο αναφορές καπετάνιων της Μάνης όπου βρίσκονται στο σχολικό βιβλίο της Γ Λυκείου.

Αναφορά 1η

«[…] ο εχθρός αφού έκαμε την απόβασίν του εις Δηρό, αιφνιδίως ηπαρρησιάσθη εις τα πέριξ χωρία […] οι εντόπιοι όντες ανέτοιμοι κατά πρώτον εκυριεύθησαν από πανικόν φόβον, αλλ’ επομένως ενθαρ-ρυνθέντες έτρεξαν γέροντες,
νέοι και γυναίκες, έως 700 τον αριθμόν (διότι οι πλείστοι αυτών ήσαν εις την θέσιν του Αλμυρού) και, αφού τους επολέμησαν έως δύο ώρας, τους έβαλαν εις αταξίαν και τους έφεραν κυνηγώντας έως το παραθαλάσσιον»

Αναφορά 2η

«[…] ο μεν (επεχείρει) κολυμβών διά να διασωθή, ο δε διά να εμβαρκαρισθή εις τα λαντζόνια, αλλ’ οι Σπαρτιάται, φοβούμενοι μήπως φύγη από τας χείρας των μία τοιαύτη
λεία, ώρμησαν εκ τρίτου αποφασιστικώς, άλλους δε έπιασαν ζωντανούς και άλλους εσκότωσαν με τα ντουφέκια των, πλέοντες διά να σωθούν. Το δε παραδοξότερον είναι όπου μία ηρώισσα γυναίκα
Σπαρτιάτισσα, πηδήσασα εις την θάλασσαν, άρπαξεν έναν Αλβανόν κολυμβώντα διά να διασωθή, από τον οποίον εζητούσεν ικανοποίηση διά τους καρπούς της τους οποίους της έκαυσαν […]»

ο όρμος του Διρού όπου εξελίχθηκε η τελική φάση της μάχης όταν οι Μανιάτισσες κυνηγήσανε μέχρι την θάλασσα τους Αιγύπτιους (πηγή in.gr).

Πηγή

Ιωάννης Κολιόπουλος, Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Θεόδωρος Νημάς, Χάρις Σχολινάκη-Χελιώτη «Ιστορία του νεότερου και του σύγχρονου κόσμου από το 1815 έως σήμερα», Γ΄ Τάξη Γενικού Λυκείου και Δ΄ Τάξη Εσπερινού Λυκείου ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΩΝ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ», 2020

Η Αντιμετώπιση του Ιμπραήμ το 1825 Και η συμμετοχή των Μανιατών στο Μανιάκι

Του Ιωάννη Μιχαλακάκου

εκπαιδευτικού

ο Καραϊσκάκης μάχεται εναντίον των Τούρκων σε πίνακα του Peter Von Hess, ο οπλαρχηγός συμμετείχε στην συντριβή των Ελλήνων στα Κρεμμύδια Μεσσηνίας

Στις 10 με 12 Φεβρουαρίου του 1825 ο Ιμπραήμ πασάς, εν μέσω εμφύλιων σπαραγμών μεταξύ των επαναστατών, αποβιβάζεται ανενόχλητος στην Μεθώνη της Μεσσηνίας προκαλώντας ταραχή στο ελληνικό στρατόπεδο. Παρά τις μεγάλες καταστροφές που προξένησε ο Αιγυπτιακός στρατός και στόλος την προηγούμενη χρονιά (1824) στην Κάσο και στα μαρτυρικά Ψαρά οι Έλληνες συνέχιζαν τις μεταξύ τους διαμάχες. Στο πλαίσιο μιας κοντόφθαλμης λογικής η Κυβέρνηση Κουντουριώτη αντί να προετοιμάζεται για πόλεμο με τους Αιγυπτίους, που ως τότε ήταν αήττητοι, προτιμούσε να φυλακίζει τους ηττημένους του εμφυλίου Πελοποννησίους οπλαρχηγούς, μεταξύ αυτών και τον Κολοκοτρώνη.

Οι αντιδράσεις μάλιστα της ελληνικής κυβέρνησης θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν σπασμωδικές. Ενώ ο Ιμπραήμ συνεχώς ενισχυόταν φθάνοντας κάποια στιγμή 15.000 άνδρες (ιππικό, πεζικό, πυροβολικό) η στρατολογία στην ελληνική πλευρά βάλτωνε καθώς οι Πελοποννήσιοι ήταν απρόθυμοι να πολεμήσουν ενώ οι αρχηγοί τους βρίσκονταν στην φυλακή. Μάλιστα από τις πρώτες μέρες της απόβασης του, προκειμένου να εδραιωθεί στην Μεσσηνία, ξεκίνησε την πολιορκία του Νιόκαστρου (Πύλου) και του Παλαιόκαστρου. Παράλληλα ξεκίνησε σειρά από αναγνωριστικές επιδρομές στην πέριξ περιοχή.  

Στην προσπάθεια ενίσχυσης των φρουρίων προκειμένου να μην καταληφθούν από τον Ιμπραήμ είχαν προστρέξει περί τις 10 Μάρτη 168 Μανιάτες υπό τον Γιώργο και Ιωάννη Μαυρομιχάλη, άλλοι Λάκωνες υπό τους Παναγιώτη και Γεώργιο Γιατράκο και λίγοι Μακεδόνες. Λίγες μέρες μετά ωστόσο στις 14 Μαρτίου του 1825 ο νεότατος Μανιάτης οπλαρχηγός Ιωάννης Μαυρομιχάλης τραυματίζεται σοβαρά και έπειτα από λίγες ημέρες πεθαίνει βυθίζοντας στην θλίψη το πανελλήνιο και κάνοντας τον Πετρόμπεη να καλεί σε εκδίκηση.  Στις 15 Μαρτίου πεθαίνει και ο καπετάν Βασιλειάδης, αφού αιχμαλωτίστηκε πρώτα από τους Αιγυπτίους, καθώς ο Ιμπραήμ προσπαθούσε με αποφασιστικότητα να εκκαθαρίσει τις σκόρπιες ελληνικές δυνάμεις γύρω από το Νιόκαστρο και το Παλαιοκάστρο και να εδραιώσει την κυριαρχία του στην Μεσσηνία. Την ίδια μέρα ο μόνος που κατάφερε να κάνει πεισματική αντίσταση, αφού οχύρωσε τα σπίτια στην περιοχή της Σχινόλακκας επικεφαλής 200 ανδρών Μακεδόνων, ήταν ο Καρατάσσος ο οποίος κατάφερε να απωθήσει ένα Αιγυπτιακό τάγμα 300 ανδρών και να πάρει και λάφυρα. Οι υπόλοιποι οπλαρχηγοί Πάναγιώτης και Γεώργιος Γιατράκος, ο Χατζηχρήστος, ο Αγγελής Γάτσος, ο Βάσος Μαυροβουνιώτης, ο Γιαννάκης και ο Κωνσταντίνος Γιολδάσης δεν κατάφεραν να αποτελέσουν απειλή για τον Ιμπραήμ είτε γιατί βρίσκονταν σκόρπιοι είτε γιατί οι δυνάμεις τους διασκορπίστηκαν από το ιππικό του Ιμπραήμ που σκοπό είχε να διακόπτει την επικοινωνία με τους υπόλοιπους Έλληνες οπλαρχηγούς.

Μετά από αυτές τις σποραδικές αψιμαχίες, που σκοπό είχαν να ζυγίσουν οι αντιμαχόμενες πλευρές τον αντίπαλο, έγινε συντονισμένη προσπάθεια από ελληνικής πλευράς για μια αποφασιστική μάχη. Το ίδιο επιζητούσε και ο Ιμπραήμ ο οποίος θεωρούσε φυσικά πως σε τακτικό επίπεδο υπερείχε και πως μια συντριπτική επιτυχία θα εμψύχωνε τους στρατιώτες του και θα υπέτασσε τους Έλληνες. Έτσι στις 7 Απριλίου του 1825 στην θέση Κρεμμύδια ο Κυριάκος Σκούρτης (Υδραίος) μη έμπειρος από πόλεμο στην ξηρά, επικεφαλής 3.250 ανδρών κυρίως Ρουμελιωτών και κάποιων Πελοποννησίων αντιμετώπισε κατά μέτωπο 3.500 τακτικούς Αιγύπτιους (στραβαραπάδες όπως τους έλεγαν) οι οποίοι διέθεταν πυροβολικό και ιππικό. Το αποτέλεσμα ήταν συντριπτική ήττα για τους Έλληνες, οι οποίοι σκόρπισαν μπροστά στην ανωτερότητα του τακτικού στρατού σε ανοικτό πεδίο μάχης και των Μαμελούκων ιππέων του Ιμπραήμ, αφήνοντας πίσω 600 νεκρούς και πολλούς τραυματίες. Οι Ρουμελιώτες έφυγαν αποκαρδιωμένοι για τους τόπους τους, ενώ η Κυβέρνηση ανήμπορη να αντιδράσει έτρεμε από πανικό καθώς το ηθικό των ανδρών είχε πλέον βαλτώσει.

Αιγυπτιακό πυροβολικό την περίοδο εισβολής του Ιμπραήμ διακρίνονται οι ερυθρές στολές των Αιγυπτίων

Λίγες μέρες μετά ο Ιμπραήμ καταλαμβάνει το φρούριο της Σφακτήριας όπου βρήκε ηρωικό θάνατο ο Αναγνωσταράς. Η κυριαρχία του Ιμπραήμ στην Μεσσηνία ολοκληρώθηκε την 6^η Μαΐου του 1825 όταν κατέλαβε το Νιόκαστρο πιάνοντας αιχμάλωτους τον Γεώργιο Μαυρομιχάλη και τον Παναγιώτη Γιατράκο. Τα πράγματα φάνταζαν απελπιστικά καθώς ο Ιμπραήμ είχε την μία επιτυχία μετά την άλλη φαντάζοντας αήττητος. Παράλληλα η κόπωση του στρατού από τον πενταετή αγώνα καθώς και η απογοήτευση από τους εμφύλιους πολέμους διόγκωνε το πρόβλημα.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο χαμηλού ηθικού και έλλειψης οργάνωσης ο «μπουρλοτιέρης των ψυχών» Παπαφλέσσας, ο φλογερός Μεσσήνιος, όντας Υπουργός Εσωτερικών τίθεται επικεφαλής εκστρατείας κατά του Ιμπραήμ προκειμένου να τον εκδιώξει από την Πελοπόννησο αλλά και να εμφυσήσει θάρρος στους Έλληνες. Μέσα σε διάστημα ενός μήνα προσπάθησε να συγκεντρώσει ένα αξιόλογο στράτευμα που θα αποτελείτο κυρίως από κατοίκους της Πελοποννήσου. Παράλληλα για να ενισχύσει το πολιτικό προφίλ του και να αυξήσει την τοπική στρατολόγηση στις 17-5-1825 ζητάει αμνηστεία για τους εχθρούς του οπλαρχηγούς που βρίσκονταν στην φυλακή μεταξύ των οποίων ο Θ. Κολοκοτρώνης. Σε περίπτωση που προσέτρεχαν με προθυμία όλοι όσους είχε καλέσει κοντά του θα δημιουργούσε στράτευμα περί των 10.000 ανδρών. Στράτευμα ικανό να σταματήσει τον Ιμπραήμ. Ωστόσο οι περισσότεροι οπλαρχηγοί, όχι μόνο δεν πήγαν, αλλά τον προέτρεψαν να μην τον αντιμετωπίσει κατά μέτωπο αλλά να κατευθυνθεί προς την Μάνη για μεγαλύτερη ασφάλεια. Αυτό συνέβη είτε από φόβο να αντιμετωπίσουν τον Αιγυπτιακό στρατό είτε από εμπάθεια στο πρόσωπο του Παπαφλέσσα. Τελικώς στις 19 Μαΐου στρατοπέδευσε έξω από το χωριό Μανιάκι Μεσσηνίας ώστε να μπορεί να αγναντεύει το Νεόκαστρο από απόσταση και να βλέπει τις κινήσεις του αντιπάλου. Είχε υπό τις οδηγίες του περίπου 1.500 στρατιώτες, οι οποίοι όμως βλέποντας ότι οι υπόλοιποι καπετάνιοι δεν εμφανίζονται άρχισαν να λιποτακτούν. Μελανό σημείο εκείνης της στιγμής η φυγή του Σταυριανού Καπετανάκη ο οποίος έφυγε νύκτα με 15 άνδρες. Τούτο κλόνισε το ηθικό των άλλων αγωνιστών καθώς είδαν να φεύγει Μανιάτης καπετάνιος.

Μαμελούκος ιππέας του Ιμπραήμ, είχαν εξαιρετική χρήση ως ελαφρύ ιππικό ακόμα και από τον Ναπολέοντα

Το πρωί της 20^ης Μαΐου 1825 βρήκε τους Έλληνες απροετοίμαστους καθώς δεν είχαν προλάβει να ολοκληρώσουν τα οχυρωματικά έργα τους (ταμπούρια), ενώ το Αιγυπτιακό ιππικό τους είχε περικυκλώσει. Συνολικά, του Παπαφλέσσα είχαν απομείνει να δώσουν μάχη περίπου 700 άνδρες. Από πλευράς Μανιατών τέθηκε επικεφαλής ο οπλαρχηγός Πιέρος Βοϊδής – Μαυρομιχάλης έχοντας περίπου 280 άνδρες. Αναλυτικά οι δυνάμεις των Μανιατών, ανά καπετάνιο, ήταν οι εξής : Πιέρος Βοϊδής Μαυρομιχάλης (50), Ηλίας Σαλαφατίνος (25), Δημήτριος Πουλικάκος (60), Πιέρος Αλούπης (70), Αθανασούλης Καπετανάκης (με 80 Γιαννιτσάνους). Αποτελούσαν πάνω από το 1/3 της συνολικής δύναμης και κατείχαν το νότιο ταμπούρι. Από πλευράς Λεονταριτών και Κοντοβουνήσιων επικεφαλής τέθηκε ο ίδιος ο Παπαφλέσσας στο κεντρικό ταμπούρι και επικεφαλής των Μεσσηνίων τέθηκε ο Δημήτρης Φλέσσας. Ο Ιμπραήμ κινήθηκε εναντίον τους επικεφαλής 6.000 ανδρών (Αιγυπτίων, Αλβανών, Μαμελούκων ιππέων).

Σχεδιάγραμμα της μάχης στο Μανιάκι το 1825 με την περικύκλωση των Ελληνικών θέσεων από το βιβλίο του Φωτιάδη 1977

Το αποτέλεσμα της μάχης ήταν να περικυκλωθούν οι Έλληνες και να ηττηθούν ολέθρια αφήνοντας πίσω περί τους 550 νεκρούς. Τελευταίο οχύρωμα έπεσε το ταμπούρι το Μανιάτικο καθώς ήταν το δυνατότερο από όλα. Όσοι σώθηκαν προς το τέλος της μάχης, το κατάφεραν με έξοδο από τον κλοιό του αντιπάλου , διά μέσου μιας ρεματιάς που βρισκόταν στα πλάγια των οχυρωμάτων. Ανάμεσα σε αυτούς που επιβίωσαν αυτής της ηρωικής μάχης ήταν και Ιωάννης Α. Μαριόλης από το Δρυ της Μέσα Μάνης. Κάτωθι το πιστοποιητικό του το οποίο υπογράφουν οι ταγματάρχες Δ. Πουλικάκος (παρών στο Μανιάκι) και ο Δ. Πετροπουλάκης. Χαρακτηριστικά αναφέρει:

«πιστοποιούμε οι υποφαινόμενοι ότι ο κύριος Ιωάννης Α Μαριόλης εκ του χωριού Δρυ του Δήμου Μέσσης της Διοίκησης Λακωνίας υπηρέτησε τον υπέρ ανεξαρτησίας Αγώνα, παρευρέθη εις πολιορκίες και μάχες των Μεσσηνιακών φρουρίων κατά το 1822 κατά το 1825 εις την μάχη του εν Μεσσηνία Μανιάκι και κατά το 1826 εις τις μάχες του Αλμυρού και Πολυαράβου δείξας εις όλας τις ανώτερες περιστάσεις πειθαρχίαν εις τους ανωτέρους του ζήλον και προθυμια

Διο κατ’ αίτηση του δίδεται η παρούσα απόδειξη δια να του χρησιμεύσει οπουδήποτε χρειασθεί

12 Οκτωβρίου 1841

Δ. Πουλικάκος ταγματάρχης

Δ. Πετροπουλάκης ταγματάρχης»

το πιστοποιητικό του Ι. Α. Μαριόλη

Το παρόν άρθρο, δεν γράφτηκε μόνο για να θυμηθούμε τις ηρωικές μάχες των προγόνων μας και τον αγώνα τους για ανεξαρτησία 200 χρόνια μετά. Είναι για να αποδώσουμε τιμή σε εκείνους που έστησαν τα κορμιά τους ολόρθα απέναντι στον σίγουρο θάνατο. Είναι ένα μνημόσυνο σε εκείνους που έμειναν από φιλότιμο στο πεδίο της μάχης πιστοί στον όρκο τους να μην εγκαταλείψουν τον παραστάτη, ως γνήσιοι Σπαρτιάτες και απομένει σε εμάς ώστε οι αγώνες τους και οι θυσίες τους να μην πάνε άδικοι.

Και που να κάμω την αρχή

Και που να δώσω την τιμή

Κορμάκια που εχάθητα

Και μερδικά που σβήσατε

Σπίτια ξεσπιτωμένα μου

Κλειδιά παραδομένα μου 

(μανιάτικο μοιρολόι για το Μανιάκι)

Πηγές

• https://history1821.wordpress.com/2020/01/20/%CE%B7-%CE%BC%CE%AC%CF%87%CE%B7-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%AC%CE%BA%CE%B9/
• http://users.sch.gr/fstav/epanastasis/epanastasis27.html
• https://www.protothema.gr/stories/article/689263/i-mahi-sto-maniaki-20-maiou-1825/
• https://www.historical-quest.com/monimes-sthles/san-simera/942-maxi-sto-maniaki.html
• https://eleftheriaonline.gr/ilia/itemlist/tag/%CE%BC%CE%AC%CF%87%CE%B7%20%CE%A3%CF%87%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CE%BB%CE%B1%CE%BA%CE%BA%CE%B1%CF%82
• Μεγάλη Στρατιωτικὴ καὶ Ναυτικὴ Ἐγκυκλοπαιδεία. Tόμος Ἔκτος: Σαράντα Ἐκκλησίαι–Ὤχρα. Ἀθήναι: Ἔκδοσις Μεγάλης Στρατιωτικῆς καὶ Ναυτικῆς Ἐγκυκλοπαιδείας. 1930, σσ. 73-74.
• https://www.sansimera.gr/articles/446
• https://www.offlinepost.gr/2021/04/16/i-leonideios-maxi-sto-maniaki/
• Καπετανάκη Σ. «Αριστεία του 1821 σε Μανιάτες Αγωνιστές» εκδόσεις Αδούλωτη Μάνη, Αρεόπολη 2008
• Φωτάκου «Βίος του Παπαφλέσσα» εκδόσεις Καλκανδή Αθήνα 1868
• vikingsword.com
• digitalgallery.nypl.org

βίντεο περιγραφής της μάχης στο Μανιάκι από τον ιστορικό Δ. Μαριόλη

ΒΑΛΤΕΤΣΙ Η πρώτη μεγάλη νίκη του αγώνα

Του Ιωάννη Μιχαλακάκου

εκπαιδευτικού

Στις 13 Μαΐου του 1821 η νίκη στεφάνωσε τα όπλα των Ελλήνων σε ένα μικρό χωριό του σημερινού νομού Αρκαδίας το Βαλτέτσι. Η νίκη αυτή αν και μικρής έκτασης από πλευράς απωλειών απετέλεσε σημαντικότατο βήμα για την εξέλιξη των γεγονότων της επανάστασης καθώς ο χρόνος και ο τόπος της επιτυχίας ήταν καθοριστικός.  Εκείνες οι λυσσαλέες 23 ολόκληρες ώρες μάχες αποτέλεσαν «την ευτυχία της πατρίδος» όπως έλεγε ένας από τους βασικούς πρωταγωνιστές της ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Εκεί είχαν συγκεντρωθεί όλες οι αξιόμαχες δυνάμεις της κεντρικής και νότιας Πελοποννήσου (Μανιάτες, Ντρέδες, Μεσσήνιοι, Λεονταρίτες, Καρυτινοί Τσάκωνες ακόμα και Καλαβρυτινοί) προκειμένου να συμμετάσχουν στο ευρύτερο σχέδιο πολιορκίας και απελευθέρωσης της Τρίπολης που αποτελούσε το Οθωμανικό Διοικητικό Κέντρο.

ο Αναγνωσταράς καταδιώκει Τούρκους στο Βαλτέτσι

 Μια πιθανή αποτυχία του όλου εγχειρήματος θα οδηγούσε σε διάλυση του ελληνικού στρατοπέδου, απογοήτευση και εν τέλει αποτυχία της επανάστασης πριν καν αρχίσει. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η μάχη στο Βαλτέτσι έγινε 1,5 μήνα μετά την έναρξη της ελληνικής επανάστασης (25 Μάρτη) οπότε ο στρατός των επαναστατών πλην κάποιων εμπειροπόλεμων κλεφτών και των Μανιατών, ήταν άγουρος και άμαθος στα όπλα και στους σκοτωμούς. Αν υπήρξε ήττα στο Βαλτέτσι δύσκολα θα ξανασχηματιζόταν στρατόπεδο.

Το Βαλτέτσι αποτελούσε ένα κομμάτι από ένα δίκτυο στρατοπέδων που είχε συστήσει «ο Αρχιστράτηγος των Όπλων της Καρύταινας» τότε, Θ. Κολοκοτρώνης. Τα άλλα ήταν η Πιάνα, Το Χρυσοβίτσι, Τα Βέρβαινα και τα Δολιανά. Σκοπός τους ήταν η περικύκλωση και απομόνωση της Τρίπολης. Στρατοπεδάρχης στο Βαλτέτσι με όρκο να το βαστήξει με κάθε κόστος ήταν ο εμπειροπόλεμος μανιάτης Κυριακούλης Μαυρομιχάλης του οποίου η παρουσία εμψύχωνε τους άνδρες. Γενικός επιτελάρχης ο Θ. Κολοκοτρώνης φυσικά που έλεγχε το δίκτυο όλων των στρατοπέδων και συντόνιζε τις κινήσεις των Ελλήνων πέριξ του Βαλτετσίου.

Κυριακούλης Μαυρομιχάλης

Επί της ουσίας το σχέδιο στην μάχη αυτή ήταν σε περίπτωση που εκστρατεύσουν οι Τούρκοι της Τρίπολης οι Έλληνες να αμυνθούν δυναμικά ενώ τα υπόλοιπα στρατόπεδα θα πλευροκοπούν τους επιτιθέμενους.  Ωστόσο λίγοι γνωρίζουν ότι στις 25 Απριλίου το στρατόπεδο των Ελλήνων λόγω τουρκικού αιφνιδιασμού είχε διαλυθεί και η δίοδοι των Τούρκων δεν είχαν κλείσει. Με προτροπές το Θ. Κολοκοτρώνη και την αποφασιστικότητα του Ηλία Μαυρομιχάλη ξαναχτίστηκαν ταμπούρια στις αρχές Μάη και ξεκίνησαν ετοιμασίες για νέα μάχη που τελικά οδήγησε στην νίκη.

χάρτης των ταμπουριών της μάχης 12 με 13 Μάη του 1821

Χαρακτηριστικά ο Θ. Κολοκοτρώνης τους πρότεινε

«…Αδελφοί κρίνομεν μετά των λοιπών αδελφών αναγκαίαν την θέσιν του Βαλτετσίου να μη την αφήσωμεν εις την διάθεσιν των εχθρών, ως θέσιν οχυράν, και πλησίον ούσαν με την Τριπολιτζάν. Αλλά διά να φυλαχθή η θέσις διά κάθε άλλην εχθρικήν των Τούρκων έξοδον, να γίνουν ταμπούρια κλειστά και δυνατά, και να φυλάττονται με σταθερότητα από άνδρες γενναίους, οι δε λοιποί να μένωμεν έξωθεν των πλησιεστέρων θέσεων, και να προφυλάττωμεν την από την Τριπολιτζάν έξοδον των εχθρών».

Όταν ο Ηλίας Μαυρομιχάλης έφτασε στο Βαλτέτσι στις 10 Μαΐου απαίτησε να μείνουν όλοι να πολεμήσουν. Για να δώσει μάλιστα και το παράδειγμα, πήρε μια πέτρα και την τοποθέτησε εκεί που έπρεπε να χτιστεί ένα ταμπούρι. Ήταν αποφασισμένος να δώσει σθεναρή μάχη. Τελικώς η πεισματώδης άμυνα στο Βαλτέτσι σε συνδυασμό με την πλευροκόπηση των Τούρκων από Κολοκοτρώνη και Πλαπούτα οδήγησε στο ποθητό αποτέλεσμα.

Ακολουθεί μια ιδιαίτερη επιστολή των κύριων πρωταγωνιστών της νίκης στο Βαλτέτσι λίγο πριν την διάλυση του στρατοπέδου στις 24 Απριλίου. Η επιστολή και η μεταγραφή της αναδημοσιεύεται από το προφίλ στο Facebook του ερευνητή Άρη Πουλημενάκο.

«Φιλογενεστάτη και γενναιοτάτη καπετάν Πουπουλίνα υγίεναι θεόθεν

Ελάβομε το γράμμα σου ομοίως και το από Σπέτζας και είδομεν τα εντεύθεν χαροποιά και ανδρεία μυνήματα εχαροποιήθημεν μεγάλως και ευχαριστούμεν τη ευγενεία σου. ημείς κατά την εικοστήν του τρέχοντος (20/4ου) περιστατικώς ετρακαρίσθημεν με τους αγαρινούς, κατά το χωρίον Σιλίμνα, και κατά τα Τρίκορφα. και επάνω εις τον ακροβολισμόν τούτον δεν έλειψαν να εύγουν από Τριπ.(ολιτζά) εις βοήθειαν αυτών άπαντες σχεδόν και τα γυναικώπαιδα, ώστε η μάχη έγινεν πεισματική, και με γεναιότητα αμίμητον των Ελλήνων, και η μάχη εβάστηξεν από τας εξ ώρας της ημέρας, έως τας δώδεκα, και μακράν της Τριπ.(ολιτζάς) μισήν ώραν, και από μεν ημάς εθανατώθησαν δύω, και δύω λαβωμένοι, από δε τους βαρβάρους έως είκοσι πεφονευμένοι, και οι λαβωμένοι πάμπολλοι. και ιδού προς ευχαρίστισίν σας, και είθε το θείον ευοδώσει και τα λοιπά ως αυτό. δεν ελπίζομεν να δώσουν αυτοί αιτίαν εις το εξής. επειδή περιεχύθη μέγας φόβος εις τας καρδίας αυτών, μ’ όλον τούτο καθόποιον τρόπον θέλει κάμωμεν δια να αποδείξωμεν μέγα το όνομα των Ελλήνων. εδώ είμεθα περίπου των 3 χιλ.(ιάδων) στρατιωτών, και καθ’ ημέραν αυξάνει το στράτευμά μας, ομοίως και αι πέριξ κολώνες (στρατιωτικές μονάδες των πολιορκητών Τριπολιτσάς) ενδυναμώνονται ημέραν παρ’ ημέραν. και ελπίζομεν το πεπρωμένον να είναι εγγύς. τα γεναία κατορθώματά μας αντηχούν καθ’ ημέραν εις την πεφιλημένην μας πατρίδα. και παρακαλούμε και εις το εξής να μας ιδεάζετε, και τας γενησομένας ανδρείας σας. και παν ότι αντάξιον. πλην γενναιοτάτη, η χρεία όλων του στρατεύματος η ουσιωδεστέρα. είτα από βολίμι (μολύβι) και πέτρας, όθεν ως προβλέπτρια του γένους κατά πολλούς τρόπους παρακαλούμεν να σκεφθήτε μετά τους αυτόθι αρχηγούς και αδελφούς δια να γένη η αναγκαία πρόβλεψις βολιμίου και πετρών, δια να μην ήμεθα άδειοι, επειδή ας στοχασθώμεν ότι αν κατά το παρόν όπου γίνονται ακροβολισμοί έχομεν χρείαν, πόσω μάλλον όταν ανοίξη το ουσιώδες τουφέκι (εννοεί, την κατάληψη της Τριπολιτζάς). Είσθε αρκετοί και δεν σας ταυτολογούμεν ημείς γρηγορούμεν και φροντίζομεν παν ότι αναγκαίον εις εξολόθρευσιν του τυράννου εχθρού. μη λείψετε και η ευγενεία σας να προτρέπητε τους εν τω Άργει και Κρανίδι αδελφούς εις το χρέος τους. και μένωμεν._

Υ/Γ (αριστερά):

Την αυτήν ημέραν του πολέμου τους εχαλάσαμεν τους μύλους, τους έμειναν εκεί πολλοί ζαχιρέδες (τρόφιμα, εφόδια), και άλογα, τους εκόψαμεν και το νερόν. αυτήν την ώραν επληροφορήθημεν ότι έφυγεν εν κοπέλι απάνου από Τριπ.(ολιτζάν) και μας είπεν ότι χθες δεν επρόφθαναν να θάπτουν τους θανατωθέντας εκ του πολέμου του προχθεσινού, εξ ων ήτο ένας και ο Ομέρ Αγάς, ανεψιός του Κουτζοπίπασι._

1821 Απριλίου 23 στρατόπεδον Βαλτέτζη._

Κυριακούλης Μαυρομιχάλης, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης,

Δημήτριος Παπατζόνης, Διονύσιος Τρουπάκις,

Παναγιώτης Γιατράκος, Αναγνώστης Παπαγεωργίου»

Με την παρούσα επιστολή οι οπλαρχηγοί του Βαλτετσίου ενημερώνουν την καπετάνισσα Μπουμπουλίνα ότι έλαβαν το χαρμόσυνο μήνυμα από τις Σπέτσες (προφανώς εννοούν την τοπική κήρυξη της επανάστασης στις 3 Απριλίου 1821) και είναι ικανοποιημένοι. Την ενημερώνουν για τις τοπικές συμπλοκές και την πρόοδο των προπαρασκευαστικών ενεργειών (ενέδρες, καύσεις μύλων, τροφοδοσία, το πιάσιμο των πηγών κ.ά.) για να πέσει η Τρίπολη σε ελληνικά χέρια.

το πρωτότυπο της επιστολής

Πηγές

1. ΓΑΚ, Αρχείο Γιάννη Βλαχογιάννη, Κατάλογος Α΄, Ιδιωτικαί Συλλογαί (1588-1902), Φάκελος 250, Αρχείο Ρήγα Παλαμήδη (1820-1821), έγγραφο 41.
2. https://eleftheriaonline.gr/local/politismos/history/item/214109-i-maxi-sto-valtetsi
3. http://www.arcadians.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=412&Itemid=2

Τα πήραμε τα Γιάννενα 21/2/1913

Αφιερωμένο στην απελευθέρωση των Ιωαννίνων

Έλληνας στρατιώτης μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων ποζάρει πλάι σε πυροβόλο

Του Δημήτρη ΚατσουλάκουΙ

ιστορικού

(21 Φεβρουαρίου 1913)

Γράμμα του δικηγόρου Παναγιώτη Καρελά από τους Αγριάνους Λακωνίας, οποίος υπηρέτησε ως δεκανέας στους Βαλκανικούς Πολέμους

«Τα πήραμε τα Γιάννενα. Τα πήραμε με την λόγχη προς δόξα του ελληνικού στρατού. Σαν ανάμνηση έχω και μια σύμπτωση, ότι έριξα την τελευταία βολή. Μετά καθαρίσαμε τα πυροβόλα και τα στεφανώσαμε με δάφνες. Όσοι περνούσαν τα φιλούσαν, έκοβαν συγκινημένοι φύλλα και τα ’βαζαν στις τσέπες τους. Την άλλη μέρα μπήκαμε κι εμείς στην πόλη. Οι Έλληνες, ντυμένοι με φράγκικα ή ηπειρώτικα, ανέμιζαν τις σημαίες και πανηγύριζαν. Πολλοί Τούρκοι αιχμάλωτοι. Μερικοί μας πλησίαζαν και άπλωναν τα χέρια ζητώντας εκμέκ (ψωμί). Κι εμείς τους δίναμε όσο είχαμε».

Πηγή

Από το ανέκδοτο αρχείο του Παναγιώτη Καρελά

η παράδοση των Ιωαννίνων στους Έλληνες

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΙΕΡΑΚΟΣ ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗΣ (1799 – 1821)

Στις δύσκολες ώρες που περνάει η πατρίδα μας απέναντι στην Τουρκική προκλητικότητα καλό είναι να παραδειγματιζόμαστε από πραγματικούς ήρωες νεαρής ηλικίας οι οποίοι πραγματικά δυναμικά και με ανιδιοτέλεια δεν υπολόγιζαν αριθμούς και πυροβόλα αλλά την ελευθερία και το δίκιο τους. Τους θυμόμαστε με τιμή. 

Ακολουθεί άρθρο του Δημητρίου Π. Μαριόλη
Δικηγόρου και Πτυχ. τμ. Ιστορίας και Εθνολογίας
Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης

που δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο περιοδικό Αδούλωτη Μάνη τεύχος 5ο 2013

Ένας από τους κλάδους της ιστορικής και μεγάλης οικογένειας  των Μαυρομιχαλαίων υπήρξε και αυτός του Πιέρου Μαυρομιχάλη από την Αρεόπολη, πρώτου εξαδέλφου του Πετρόμπεη. Ο πρωτότοκος γιός του Πιέρου, ο Κωνσταντίνος, ο επονομαζόμενος και με το πατρωνυμικό  Πιεράκος, ήταν ένας από τους αρχηγούς των Ελληνικών στρατευμάτων που κινήθηκαν εναντίον των Μεσσηνιακών Φρουρίων, αμέσως μετά την απελευθέρωση της τουρκοκρατούμενης Καλαμάτας, στις 23 Μαρτίου 1821.

Το Νιόκαστρο της Πύλου, Amand von Schweiger-Lerchenfeld (1846–1910),

Ο Κωνσταντίνος, επί κεφαλής αρχικά σώματος 120 Μανιατών περίπου, έφτασε στο Νεόκαστρο (Πύλο) στις 13 Απριλίου 1821, όπου οι Έλληνες, υπό την γενική αρχηγία του Επισκόπου Μεθώνης  Γρηγορίου, πολιορκούσαν στενά τα Μεσσηνιακά Φρούρια. Η στρατιωτική του δράση, κατά τους μήνες της πολιορκίας του Νεοκάστρου και της Μεθώνης, καθώς επίσης και οι επιθέσεις του κατά των διαφόρων Οθωμανικών θέσεων στη γύρω περιοχή, είχαν προκαλέσει τρόμο στα αντίπαλα στρατεύματα, ενώ παράλληλα ο ηρωϊκός αυτός  Μαυρομιχάλης είχε κερδίσει το σεβασμό των συναγωνιστών του, λόγω των ηγετικών  του προσόντων και της γενναιότητάς του.

Δυστυχώς η επαναστατημένη Ελλάδα, αλλά και η σημαντική οικογένεια του γενναίου αυτού αρχηγού, τον έχασαν αρκετά πρόωρα. Ο Κωνσταντίνος, σε ηλικία 22 ετών, έπεσε στις 8 Αυγούστου 1821 έξω από τα τείχη της Μεθώνης, κατά τη διάρκεια επίθεσής του εναντίον των αμυνομένων εκεί Τούρκων. Μόλις την προηγούμενη, δηλαδή στις 7 Αυγούστου 1821, ήταν ένας από τους αρχηγούς που μπήκαν στο Νεόκαστρο, όπου στο μεταξύ οι πολιορκούμενοι επί μήνες Τούρκοι είχαν συνθηκολογήσει.

Παρακάτω δημοσιεύουμε από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους    μία αναφορά – επιστολή των αδελφών και κληρονόμων του, Νικολάου Πιεράκου και Ραλιώς συζ. Δημητρίου Πετροπουλάκη, προς το Υπουργείο Στρατιωτικών, με ημερομηνία 25 Αυγούστου 1858 και θέμα της την δικαίωση της μνήμης και των αγώνων του νεκρού αδελφού τους. Η επιστολή αυτή αποτελεί βασικά μία ακόμη συμβολή στη γνώση της πολεμικής δράσης του Κωνσταντίνου Πιεράκου Μαυρομιχάλη, παράλληλα όμως είναι και χαρακτηριστική, αναφορικά με τις αδικίες ή αμέλειες που διαπράττονταν ορισμένες φορές από τις κυβερνήσεις της ελεύθερης Ελλάδας, σε βάρος της ηθικής πρωτίστως αποκατάστασης των πεσόντων και των οικογενειών που άφηναν αυτοί πίσω τους.

Η δημοσιευόμενη αναφορά έχει ως εξής :

«Το πρώτον θύμα της Μαυρομιχαλικής οικογενείας, άμα ήρξατο ο Ιερός αγών υπήρξεν ο αυτάδελφος των υποφαινομένων Κωνσταντίνος Πιεράκος Μαυρομιχάλης αρχηγός των Λακωνικών όπλων κατά την πολιορκίαν των φρουρίων Νεόκαστρου και Μεθώνης. Ο ρηθείς καθ’ όλον το διάστημα της πολιορκίας ταύτης, ενώ συνέβησαν πολλαί και πεισματώδεις μάχαι, έχων την πρώτην θέσιν εμάχετο ηρωϊκώς δις πληγωθείς.

Ούτως οι εχθροί στενοχωρούμενοι καθ’ εκάστην αναγκάσθησαν να παραδώσωσιν το φρούριον του Νεοκάστρου την 7^η του Αυγούστου του 1821 έτους. Αλλά την 8^ην του αυτού οι εν Μεθώνη Οθωμανοί εξελθόντες εκ του φρουρίου αυτών πανστρατιά διευθύνθησαν προς το Νεόκαστρον, θέλοντες ινα εμποδίσωσι την παράδοση αυτού, και μετά των Νεοκαστριτών σκορπίσωσι τους Έλληνας και τας πολιορκίας διαλύσωσι. Τούτο μαθών ο ειρημένος αδελφός μας παρα τε του κ.κ. Ν. Πονηροπούλου και Αθ. Γρηγοριάδου (νυν Γερουσιαστού) ώρμησε πλήρης ενθουσιασμού μεθ’ ενός σώματος στρατιωτών κατά της Μεθώνης. Καθ’οδόν απήντησε τω όντι τον εχθρόν προχωρούντα. Και μάχην πεισματώδη συγκροτήσας οπισθοδρόμησεν αυτόν μέχρι του Προαστείου. Αλλά ενταύθα οι μεν Οθωμανοί βοηθούμενοι παρά του φρουρίου ανανέωσαν την μάχην, οι δε Έλληνες εις επικίνδυνον ευρισκόμενοι θέσιν, γενναίως αντέκρουσαν τον εχθρόν. Τότε ο ειρημένος αυτάδελφος ημών αρχηγός ορμήσας μετα τινων εκλεκτών, ώθησαν τον εχθρόν μέχρι πλησίον της πύλης του φρουρίου. Αλλ’ ενταύθα ηρωϊκώς αγωνιζόμενος, και εχθρικών αιμάτων περιρρεόμενος θανατηφόρον πληγήν λαβών, έπεσε, ως μη όφειλε, νεκρός ο γενναίος ούτος αδελφός μας, όστις δια του θανάτου του εζημίωσεν μεν την πατρίδα, κατέστρεψεν όμως διαφοροτρόπως την οικογένειάν του, αφού ήτο το στήριγμα αυτής ως πρωτότοκος υιός εις ηλικίαν 22 – 23 ετών.

Έκτοτε η Μακαρίτισα μήτηρ ημών και αυτού ανέφερε περι των εκδουλεύσεων και της θυσίας αυτού, ενώ και τα της εκστρατείας εκείνης και η διατήρηση των υπ’ αυτού Σωμάτων ήσαν εξ ιδίων του έξοδα, τα οποία κατεβάρυναν την οικογένειάν του, αλλ’ ουδεμία αμοιβή εδόθη, όπως εις άλλους της αυτής οικογενείας και λοιπούς ομοίως  θυσιασθέντας, ουδεμίαν λέγομεν αμοιβή, παρά την δια του Τύπου κατα τα παρελθόντα επευφημίαν, την δια του Στρατιωτικού Εφόρου δημοσιευθείσαν βιογραφίαν του, την υψωθείσαν στήλην εις τον τόπον του θανάτου του υπο των ευγνωμόνων κατοίκων, και την προσάρτησιν του ονόματός του εις το Βουλευτήριον, το οποίο προ ολίγων ετών κατεστράφη υπό πυρκαϊάς.    

 Αλλά πόση μεγίστη υπήρξεν η έκπληξίς μας πληροφορηθέντες ότι εντός των 143 ονομάτων των εν τω μητρώω αγωνιστών δεν υπάρχει το όνομα του αδελφού μας τούτου, και ότι δεν έχει καθήκον η επιτροπή, η προσδιορισθείσα να θέση εις τας τάξεις τους αποβιώσαντας ή πεσόντας εις τας μάχας αρχηγούς κατά σύγκρισιν με τους εις έτι ζώντας συναγωνιστάς των, να αποφανθή και περί εκείνων, όσοι δεν είναι περασμένοι εις το ρηθέν μητρώον. 

Ενώ το λέγομεν μετα θάρρους και τους πάντας προσκαλούμεν εις μαρτυρίαν εκ των κατοίκων των Νομών Λακωνίας και Μεσσηνίας και ιδίως την μαρτυρίαν των κ.κ. Αθ. Γρηγοριάδου Γερουσιαστού και Γ. Κοζάκη Τυπάλδου Εφόρου της Β. Βιβλιοθήκης, ότι ο διαληφθείς αυτάδελφός μας από της ημέρας καθ’ην εξερράγη η επανάστασις, μέχρι της ημέρας του θανάτου του, πλησίον των τειχών της Μεθώνης υπήρξε εις των ανδρειοτέρων αρχηγών και ως ήρως ήτο το παράδειγμα και ο θαυμασμός των συναγωνιστών του και όλων των πέριξ κατοίκων. Τοιούτου όντος του Κωνσταντίνου Πιεράκου Μαυρομιχάλη είναι δίκαιον να παραληφθή απο τε την ηθικήν και υλική τυχόν αμοιβήν ; Είναι δίκαιον αν η τότε επιτροπή δεν έλαβεν υπ’ όψιν τα έγγραφα, ή παρέπεσαν αυτά, ή δι’ άλλους της περιστάσεως εκείνης λόγους, παρέλειψε το όνομα αυτού, να γίνη ήδη τόση μεγάλη αδικία, προκειμένου να ανταμείψη το έθνος τους κληρονόμους των πεσόντων εις τας μάχας αγωνιστών ; 

Ως κληρονόμοι όθεν του πολυτίμου τούτου αλλ’ ατυχούς αυτάδελφού μας, έχοντες και την γνώμην των συγκληρονόμων αυτάδελφού μας Δ. Πιεράκου και αυταδέλφης μας Μαρίας χήρας Ι. Κουκή επικαλούμεθα δια της ταπεινής ταύτης αιτήσεώς μας δικαιοσύνην αδιαφιλονίκητον δια του σεβ. τούτου υπουργείου, όπως λάβη την τάξη και το όνομα τούτο εις ην ήθελεν ήδη ανήκει, ήτις είναι ως νομίζομεν η πρώτη.

Υποσημειούμεθα με το βαθύτατον σέβας.

   Ευπειθέστατοι

  Ν. Πιεράκος

 Ραλιώ Δ. Πετροπουλάκη»

Η παράδοση του Νιόκαστρου υπήρξε επεισοδιακή λόγω της εκδίκησης που ζητούσαν οι στρατιώτες για τον θάνατο του Κ. Μαυρομιχάλη

Άλλοι δύο Μανιάτες αρχηγοί, που χάθηκαν και αυτοί τόσο  πρόωρα κατά την Επανάσταση, ήσαν οι Ηλίας Μαυρομιχάλης, πρωτότοκος γιος του Πετρόμπεη που έπεσε στα Στύρα Ευβοίας στις 12 Ιανουαρίου 1822, και Κυριακούλης Μαυρομιχάλης, αδελφός του Πετρόμπεη, που έπεσε στη Σπλάντζα Ηπείρου στις 4 Ιουλίου 1822.

Κλείνοντας το μικρό αυτό αφιέρωμα, στην ιερή μνήμη του Μανιάτη νεκρού αρχηγού, να σημειώσουμε ότι η αδικία σε βάρος του επρόκειτο τελικά να αποκατασταθεί μερικά χρόνια αργότερα, όταν δηλαδή χαρακτηρίστηκε στα 1865 ως οπλαρχηγός δευτέρας τάξεως (Συνταγματάρχης), από την τότε εξεταστική επιτροπή των δικαιωμάτων των αγωνιστών του 1821.

Πηγές – Βιβλιογραφία

– Κων. Λ. Κοτσώνη «Κωνσταντίνος Π. Μαυρομιχάλης», Λακ. Σπουδαί, τ. 10 (1990), σελ. 259 – 275.

– Παναγιώτη Ρόδιου «Κωνσταντίνος Πιεράκος Μαυρομιχάλης», εκ του περιοδικού «Έφορος Στρατιωτικός» εν Ναυπλίω 1835, σελ. 100 – 107, αναδημ. υπό Δ. Βαγιακάκου, Λακ. Σπουδαί, τ.17 (2004), σελ. 343 – 347.

– Σταύρου Γ. Καπετανάκη «Μανιάτες Αγωνιστές του 1821», (εκδ. 2005 – Καλαμάτα), σελ. 222.

– Γ.Α.Κ., Προικοδοτήσεις Φαλαγγιτών, Φ.112.

 

Η μάχη της Βέργας μέσα από τα μάτια ενός λόγιου της εποχής (1880)

φανταστική απεικόνιση της Μάχης της Βέργας 

Τον Ιούνιο του 1826 ο Ιμπραήμ κατανοώντας την σημαντική θέση της Μάνης αλλά και τον αποφασιστικό της ρόλο στην επανάσταση προσπάθησε να την υποτάξει εισβάλλοντας από την Καλαμάτα. Στην θέση Βέργα στα δυτικά σύνορα της Μάνης μεταξύ 22 με 25 Ιουνίου δόθηκε αποφασιστική μάχη μεταξύ Μανιατών και Αιγυπτίων του Ιμπραήμ. Οι αντίπαλες δυνάμεις ανέρχονταν από την πλευρά των Ελλήνων σε 5.000 άνδρες ενώ από την πλευρά των Αιγυπτίων άνω των 8.000. Επικεφαλής των ελληνικών δυνάμεων τέθηκε ο Γιωργάκης Μαυρομιχάλης γιος του Πετρόμπεη. Η νίκη έστεψε νικηφόρα τα ελληνικά όπλα αποτρέποντας τα σχέδια του Ιμπραήμ για καθυπόταξη της Μάνης αλλά κυρίως την διατήρηση του Ελληνικού ζητήματος.

ο Γιώργος Μαυρομιχάλης επικεφαλής των ελληνικών δυνάμεων στην μάχη της Βέργας

 

Παρακάτω έχουμε περιγραφή των γεγονότων από έναν Μανιάτη λόγιο της εποχής που την περίοδο εκείνη ήταν παιδί και κατέγραφε τις αναμνήσεις του.

 

Ιστόρηση Πέτρου Κουτήφαρη έτους 1880
«…αποφασίσαντες τους μεν γέροντας μετά των γυναικών και παιδίων απέστειλαν εις τας υπωρείας του γηραιού Ταϋγέτου… οι δε δυνάμενοι φέρειν όπλα συνηθροίσθησαν άπαντες εις Αλμυρόν, ίνα παρασκευάσωσι τα της αμύνης. Ενταύθα παρά το Αλμυρόν υπήρχε τείχος εξ αργών λίθων ωκοδομημένον. Το τείχος τούτο από της θαλάσσης αρχόμενον κατατείνει παρακολουθούν την δεξιάν όχθην μικρού χειμάρρου μέχρι της κορυφής πετρώδους τινός υψώματος, όπερ καλείται Καστράκη, και το οποίον υπέρκειται της προς χωρίον Σελίτζης αγούσης οδού. Εις το τείχος τούτο, όπερ νυν είναι γνωστόν υπό το όνομα Βέργα του Αλμυρού, οχυρωθέντες οι Μανιάται ανέμενον θαρραλέοι τον εχθρόν. Μετ’ ολίγας ημέρας ο Ιμβραήμης πανστρατιά εκ των Μεσσηνιακών φρουρίων εξορμήσας προήλασε μέχρι Καλαμών, ένθα και εστρατοπέδευσεν…. και τη 1 Ιουνίου …ο εχθρικός στρατός εκ Καλαμών εκκινήσας προυχώρησεν υπό τους ήχους των τυμπάνων κατά του Αλμυρού και έστι εις απόστασιν ενός περίπου χιλιομέτρου από του τείχους. Εκεί οι ιππείς, ους ατιλίδες εκάλουν οι τότε, και οι τακτικοί πεζοί ανέκοψαν, της ανωμαλίας του εδάφους επιπροσθούσης και διακωλυούσης τους στρατιωτικούς αυτών ελιγμούς, οι δε άτακτοι Αλβανοί και Κρήτες ωσεί πεντακισχίλιοι τον αριθμόν όρμησαν επί το τείχος τροχάδην και αλαλάζοντες. Οι Μανιάται περί τους χιλίους και πεντακοσίους αριθμούμενοι, όπισθεν του τείχους ταχθέντες, περιέμενον… όταν δε οι εχθροί έφθασαν εις απόστασιν βολής τουφεκίου εις εν σημείον των αρχηγών πυκνός και επιτυχής πυροβολισμός ανεχαίτησε την ορμήν των πολλούς εξ αυτών εις τα ζοφερά του Πλούτωνος βασίλεια αποστείλας. Τότε το πυρ εξερράγη καθ’ όλην την έκτασιν του τείχους και η μάχη κατέστη γενική, πεισματωδώς εκατέρωθεν διεξαγομένη. Οι Τούρκοι όπισθεν των δένδρων και των βράχων προφυλασσόμενοι προσήγγιζον βαθμηδόν και κατ’ ολίγον εις το τείχος… εννεάκις οι πολέμιοι επειράθησαν να διασπάσωσι την γραμμήν των Μανιατών και υπερβάλωσι το τείχος και εννεάκις απεκρούσθησαν πολλάς υποστάντες ζημίας και προς τας προτέρας αυτών θέσεις απωθούμενοι, διότι οι ζωηρότεροι των Μανιατών οσάκις έβλεπον αυτούς υποχωρούντας εξεπήδων του τείχους και τους κατεδίωκον πυροβολούντες κατ’ αυτών… αλλά καθ’ όσον η ημέρα προυχώρει η θέσις των αμυνομένων καθίστατο από στιγμής εις στιγμήν δυσχερεστέρα, διότι επόνει αυτούς η έλλειψις πολεμοφοδίων και προ παντός η του ύδατος, του μέρους εντελώς ανύδρου όντος. Τότε ανδρείος τις και εμπειροπόλεμος ανήρ από το χωρίον Σκιφιάνικα συνέλαβεν ηρωικήν απόφασιν να δώση αυτός πέρας εις την μάχην. Ατυχώς δεν δύναμαι να γνωρίσω υμίν το όνομά του, διότι ούτε η ιστορία ούτε η παράδοσις διέσωσαν αυτό. Οπόσοι άραγε άλλοι εφάμιλλοι ή και υπέρτεροι τούτου ήρωες της μεγάλης του γένους ημών επαναστάσεως δεν εκρίθησαν άξιοι ουδ’ απλής μνείας από τους τα κατ’ αυτήν ιστορήσαντας;… Ο Σκιφιανίτης λοιπόν ούτος μετά είκοσι συντρόφων του κατέλειπε το τείχος εκ της προς ανατολάς άκρας αυτού και αδιόρατος όπισθεν των βράχων έρπων κατόρθωσε να υπερφαλαγγίση τους εχθρούς και να καταλάβη τα νώτα των. Εκείθεν ήρξατο πυκνού και ευστόχου πυρός κατά των εχθρών, οίτινες μεγάλως εκ της αδοκήτου ταύτης προσβολής ταραχθέντες και φόβω συσχεθέντες ετράπησαν εις φυγήν. Τούτο ήρκεσε να ενσπείρη τον θόρυβον και την ταραχήν καθ’ απάσαν την γραμμήν των Αιγυπτίων, οι δε αμυνόμενοι συνορώντες αυτούς εν αταξία, κλονουμένους και οπισθοχωρούντας εξεπήδησαν άπαντες ως εκ συνθήματος έξωθεν του τείχους και ορμητικοί και ακάθεκτοι επέδραμον κατά των πολεμίων. Τότε η εν αταξία και αποσυνθέσει των τάξεων τροπή του εχθρού κατέστη πλήρης και γενική. Ιππείς, τακτικοί και άτακτοι στρατιώται, ουδεμίαν δίδοντες προσοχήν εις τας παρακελεύσεις των αξιωματικών, οίτινες ξιφήρεις και απειλητικοί κατεγίνοντο να σταματήσωσι την άτακτον φυγήν των στρατιωτών, έφυγαν προτροπάδην. Οι Μανιάτες κατεδίωξαν αυτούς, ούτω φεύγοντας, μέχρι αποστάσεως ημισείας ώρας, επανήλθον εις τα ίδια υπό των αρχηγών ανακληθέντες. Ο δε Ιμβραήμης, επειδή ο ήλιος έκλινε προς την δύσιν του, κατηυλίσθη παρά την θέσιν “Αγία Σιών ” μεταξύ Καλαμών και Αλμυρού κειμένην ένθα διανυκτέρευσεν. Εις την μάχην ταύτην αρχηγοί ήσαν ο Αναστάσιος Μαυρομιχάλης και ο εξάδελφος αυτού Ηλίας Κατσάκος, οι Καπετανάκαι, ο Γαλάνης Κουμουνδουράκης, πατήρ του νυν των κοινών προκαθημένου Αλεξάνδρου Κουμουνδούρου, οι Χρησταίοι, ο Κυβέλος και αι Δοράκαι.
Έπεσαν δε κατά τον αγώνα εκ μεν των Τούρκων εκατόν ογδοήκοντα περίπου, εκ δε των ημετέρων τέσσαρες. Την επαύριον λίαν πρωί οι πολέμιοι ταχθέντες εν γραμμή ως εις μάχην εχώρουν αύθις επί το τείχος νέαν απειλούντες κατ’ αυτού επίθεσιν. Δεν είχον όμως φθάσει εις απόστασιν βολής πυροβόλου ότε πυκνός και παρατεταμένος ηκούσθη πυροβολισμός ημίσειαν περίπου ώραν εκείθεν του τείχους προς την Μάνην, ούτος προήρχετο εκ Μανιατών εξακοσίων περίπου, οίτινες, προς βοήθειαν των εν Αλμυρώ αγωνιζομένων αδελφών των κατεσπευσμένως ερχόμενοι ανήγγειλον κατ’ έθος την προσέγγισιν αυτών δια γενικού πυροβολισμού. Ο εχθρός άμα ιδών την επικουρίαν ταύτην φόβω και αθυμία συσχεθείς έκρινε καλόν να υποχωρήση και επανακάμψη εις το εαυτού στρατόπεδον. Οι Μανιάται όμως …αφήκαν το τείχος και εγγύς τω των Αιγυπτίων στρατοπέδω παραγενόμενοι προσεκάλουν αυτούς εις μάχην, ούτοι όμως ήσυχοι δι’ όλης της νυκτός έμειναν. Περί δυσμάς Ηλίου οι Μανιάται επανήλθον εις τα ίδια και εκεί συσκεφθέντες απεφάσισαν ίνα την ερχομένην νύκτα επιπέσωσιν αίφνης και εκ διαφόρων μερών εις το εχθρικόν στρατόπεδον και καταστρέψωσι… αλλ’ ο εχθρός είτε πληροφορηθείς είτε υποπτευθείς τούτο μετέστησε την εσπέραν της αυτής ημέρας το στρατόπεδόν του εις Καλάμας και συνεπώς το σχέδιον των Μανιατών εματαιώθη…».

χάρτης του 1835 όπου απεικονίζεται το λιμάνι του Αλμυρού και το τείχος της Βέργας

Πηγές

1. http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=19795
2. https://www.tharrosnews.gr/2015/06/%CE%B7-%CE%B1%CE%B3%CE%AF%CE%B1-%CE%BC%CE%AC%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%B1-%CF%84%E2%80%99-%CE%B1%CE%BB%CE%BC%CF%85%CF%81%CE%BF%CF%8D/
3. https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B5%CF%8E%CF%81%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%9C%CE%B1%CF%85%CF%81%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CF%87%CE%AC%CE%BB%CE%B7%CF%82
4. https://www.timesnews.gr/i-machi-toy-diroy/
5. Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία (Α – Γ). Αθήναι: Έκδοσις Μεγάλης Στρατιωτικής και Ναυτικής Εγκυκλοπαιδείας. 1929. σελίδες 344. Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2009.
6. https://www.iamgreece.org/gallery/regions-of-greece/peloponnese/verga-kalamata-gr/

Λίγο πριν την άλωση της Τριπολιτσάς

ο αγωνιστής του 1821 Αναστάσης Μαυρομιχάλης

Στις 23 Σεπτεμβρίου του 1821 η πόλη της Τρίπολης πέφτει μετά από εξάμηνη πολιορκία και αιώνες ξένης κυριαρχίας σε ελληνικά χέρια. Η πόλη είχε καταστεί διοικητικό κέντρο της Πελοποννήσου και η κατάληψή της είχε τεράστια στρατηγική σημασία. Ωστόσο ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν κάποια παραλειπόμενα γεγονότα τα οποία δεν είναι ιδιαίτερα γνωστά.

Ήδη από τις αρχές του 1821 οι Τούρκοι είχαν πληροφορίες ότι σχεδιάζεται από τους «Ρωμιούς» πιθανό  κίνημα εναντίον τους. Για να αποφευχθεί κάτι τέτοιο και να τρομοκρατηθεί ο πληθυσμός οι Τούρκοι καλούν τους σημαντικότερους προεστούς και αρχιερείς στην Τρίπολη, με πρόφαση να υποβάλουν τα σέβη τους στον Πασά. Σε περίπτωση εξέγερσης φυσικά οι «σημαντικοί πρόκριτοι» θα βρίσκονταν στα χέρια των Τούρκων. Από την Μάνη προσκλήθηκε ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης. Αποφασίστηκε να μην πάει προφασιζόμενος ασθένεια. Έτσι θα μπορούσε να τεθεί επικεφαλής του δυναμικού της περιοχής και θα έπαιζε καταλυτικό ρόλο στα τεκταινόμενα. Παράλληλα όμως για να μην κινήσει υποψίες αλλά και σύμφωνα με τα Οθωμανικά ήθη έπρεπε να στείλει κάποιον δικό του ως αντιπρόσωπο. Αυτός που  αποφασίστηκε να πάει ήταν ο τρίτος γιος του Αναστάσης Μαυρομιχάλης και ο ανιψιός του Πανάγος Πικουλάκης από την Αρεόπολη. Οι ζωές τους, εν γνώσει τους, θα διέτρεχε μεγάλο κίνδυνο καθώς με την έκρηξη της επανάστασης οι Τούρκοι θα ξέσπαγαν σε αυτούς είτε με βασανιστήρια είτε με εκτελέσεις.

Οι πραγματικές προθέσεις των Τούρκων φάνηκαν αμέσως μόλις πέρασαν η αντιπροσωπεία της Μάνης τα τείχη της πόλης. Πρώτο μέλημα των Τούρκων ήταν ο αφοπλισμός των τεσσάρων πάνοπλων σωματοφυλάκων του Αναστάση Μαυρομιχάλη. Παρότι αρχικώς αντιστάθηκαν πείσθηκαν να παραδώσουν οπλισμό και ύστερα ρίχτηκαν στην φυλακή. Με το ξέσπασμα της επανάστασης εκτελέσθηκαν επί τόπου και μπροστά στα μάτια των προκρίτων οι φρουροί. Για έναν από αυτούς, τον Νικόλαο Βασιλάκο από το Σκουτάρι, έχουμε περισσότερες πληροφορίες από σειρά εγγράφων στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος.

«Πιστοποιούμεν οι υποφαινόμενοι, ότι πριν η Ιερά Σάλπιγξ είχεν ηχήσει εις τον Ελληνικόν ορίζοντα, και προπαρασκευαί αυτής εγίνοντο παρά της Ορθοδόξου Εταιρείας τω χιλιοστώ οκτακοσιοστώ εικοστώ πρώτω έτος, λαβών (sic) υπονοίας η οθωμανική κυβέρνησις, έβαλε χείρας εις αποτομήν πολλών αθώων χριστιανών εις όλα τα μέρη του κράτους όπου Χριστιανοί υπάρχωσι, δόσας προς τούτοις διαταγήν και εις τον εν Τριπόλει Διοικητήν ίνα λάβη και αυτός το ξίφος εις χείρας και φονεύει χωρίς διάκρισιν όπου ευρίσκει Χριστιανόν. Τούτο πληροφορηθέντες οι Διοικηταί της Πελοποννήσου (Μωραγιάνηδες) απέστειλον παρακλητικάς επιστολάς εις τον εν Λακωνία Πετρόμπεην Μαυρομιχάλην ίνα δια της εγγυήσεώς του σώση από τον Οθωμανικόν πέλεκυν τους Χριστιανούς και στείλει ενέχυρον προς βεβαίωσιν, ότι η Πελοπόννησος δεν εστοχάσθη ποτέ, ούτε θέλει στοχασθή μυστικήν τινά εταιρείαν κατά της Υψηλής Πόρτας, έδωσε λοιπόν ενέχυρον εις τον εν Τριπόλει Διοικητήν (ότι τοιούτος σκοπός δεν υπάρχει) τον υιόν του Αναστάσιον Μαυρομιχάλην, ζητήσας προς τούτοις και εκ μιάς των διασήμων οικογενειών της Λακωνίας των Βασιλιάνων, τον Νικόλαον Βασιλιάνον. Αλλά κατά την 25 Μαρτίου του αυτού έτους ήχησεν εις τον Ελληνικόν ορίζοντα η Ιερά σάλπιγξ της Ελληνικής Ελευθερίας, έλαβον τα όπλα οι Έλληνες έτρεξαν πολιορκούντες τα φρούρια καταδιώκουν και φονεύουν όπου αιμοβόρον Οθωμανόν εύρισκον. Τότε ο εν Τριπόλει Διοικητής έβαλεν ξίφος εις τα παρά της Πελοποννήσου δοθέντα ενέχυρα. Εφόνευσε και τον Νικόλαον Βασιλάκον, γίνας ούτος θύμα της Ελληνικής Μυστικής Ορθοδόξου ημών Εταιρείας. Τούτο θεωρήσας (sic) οι αδελφοί του αειμνήστου Ν. Βασιλάκου, Πιέρος και Τζανέτος Βασιλιάνοι και πνέοντες εκδίκησιν δια το αίμα του αδελφού τους, είχον προς τούτοις και τον υπέρ πατρίδος ζήλον, έλαβον και αυτοί τα όπλα εις χείρας επί κεφαλής πολλών Στρατιωτών εφοδιάζωσι αυτούς από ίδιά τους έξοδα, έτρεξαν εις πολλάς κατά των εχθρών μάχας, αλλά και ούτοι έπεσον ενδόξως εις το πεδίον της μάχης εις τον παρά της εν Τριπόλει πολιορκίας. Τούτο πληροφορηθείσα η οικογένειά των, η μεν μητέρα των εκ της λύπης απέθανεν το αυτό έτος, η δε αδελφή τους ασθενήσασα εκ της λύπης μέχρι το 1827 απέθανεν και αύτη. Μείνας (sic) δε εκ της οικογενείας ταύτης των Βασιλιάνων δύο ανήλικοι αδελφοί των αειμνήστων, Δημήτριος και Βασίλειος και μη έχων ουδένα προστάτην έγιναν ελεηνόν θύμα της πείνης, και έκτοτε η πολυάριθμος οικογένεια αύτη δεν εβραβεύθη ουδόλως δια τας πολλάς αυτής θυσίας, ως και αι λοιπαί οικογένειαι της Πελοποννήσου και Στερεάς Ελλάδος. Όθεν εις ένδειξιν δίδεται το παρόν μας πιστοποιητικόν έγγραφον εις την οικογένεια ταύτην δια να χρησιμεύση όπου δει.

Αθήναις τη 13 Δεκεμβρίου 1844.

Π. Μαυρομιχάλης, Α. Δεληγιάννης, Πανούτζος Νοταράς, Τζανετάκης Γρηγοράκης, Δ. Τζιγκουράκος, Κανέλλος Δεληγιάννης».

Από το παραπάνω έγγραφο προκύπτουν πολλές πληροφορίες. Πρώτα πρώτα πως η οικογένεια Βασιλάκου του Σκουταρίου ανήκε στις επιφανείς της εποχής καθώς ο συγγραφέας αναφέρετε σε αυτούς ως «διασήμων«. Επίσης γίνονται αντιληπτά πολλά από τα εθιμοτυπία της εποχής και της περιοχής όταν μιλάει για «πνοή εκδίκησης» των αδερφών για το αίμα του αδερφού τους. Στο ίδιο έγγραφο γίνεται εύκολα αντιληπτό και το ότι οι Βασιλιάνοι του Σκουταρίου είχαν και βαριές απώλειες καθώς στην Τριπολιτσά χάθηκαν τρία αδέρφια. Τέλος αξιοσημείωτο είναι πως το έγγραφο αυτό υπογράφουν ισχυρότατες προσωπικότητες της Πελοποννήσου αποδεικνύοντας την αίγλη της οικογένειας.

Η Τρίπολη επί Τουρκοκρατίας

 

Πηγές

1. http://www.nhmuseum.gr/en/fakelos-syllogon/antikeimena/12008_en/
2. http://www.geetha.mil.gr/media/1_istorika/25_Martioy/alosi-tripolitsas.pdf
3. https://www.sansimera.gr/articles/310
4. http://www.arcadia938.gr/index.php/diafora/san-simera/22290-o-ibrshim-pasha-katastrefei-tin-tripolitsa
5. Ιωσήφ Ζαφειροπούλου, Οι αρχιερείς και οι Πρόκριτοι εντός της εν Τριπόλει φυλακής εν έτει 1821, Απομνημονεύματα, Έκδ. Εμμ. Πρωτοψάλτη, τόμ. Α’, σ. 223.
6. http://www.etlasp.gr/
7. Σταύρου Γ. Καπετανάκη Μανιάτες Αγωνιστές του 1821 έκδοση συλλόγου Μανιατών Καλαμάτα 2005

Ο αγωνιστής του 1821 Δημήτριος Κατσουλάκος

 

Αγώνες όπως η Ελληνική επανάσταση του 1821, οφείλουν την υλοποίηση και επιτυχία τους σε μια πληθώρα άγνωστων ηρώων και όχι σε λίγες γνωστές και δημοφιλείς προσωπικότητες. Ανάμεσα σε αυτούς τους αφανείς ήρωες της ελληνικής επανάστασης ήταν και ο αγωνιστής Δημήτριος Κατσουλάκος.

 

Τα χρόνια πριν την επανάσταση

            Λίγα πράγματα γνωρίζουμε με βεβαιότητα για την ζωή του αγωνιστή πριν το 1821. Εκείνο που ξέουμε είναι πως γεννήθηκε το 1801 στον Κότρωνα την μέσα ανατολικής Μάνης και ανήκε στην πατριά των Σεβαστιάνων. Η πατριά αυτή θεωρείται σύμφωνα με την λαϊκή τοπική παράδοση ως η παλαιότερη του χωριού Κότρωνα. Τούτο δεν είναι απίθανο καθώς το όνομα «Σεβαστός» ανταποκρίνεται σε βυζαντινό τίτλο. Οι Σεβαστιάνοι στην μανιάτικη κοσμοθεωρία – κοινωνική τάξη θεωρούνταν σοϊλήδες (από υψηλή γενιά). Το παρωνύμιο «Κατζούλης» είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο στην Μάνη και σημαίνει τον βραχύσωμο άνδρα (εκ της λέξεως cattus). Γνωρίζουμε επίσης ότι ήταν εγγράμματος (πράγμα σπουδαίο για την εποχή), καθώς έχει διασωθεί η υπογραφή του.

Τα χρόνια της Επανάστασης

            Με την έκρηξη της επανάστασης ο Δημήτρης Κατσουλάκος, όπως πολλοί άλλοι Μανιάτες, έλαβε τα όπλα κατά των Τούρκων. Το φιλοπόλεμο υπόβαθρο της περιοχής στην οποία μεγάλωσε ενέτεινε τις προσπάθειες του. Γρήγορα εξελίχθηκε σε οπλαρχηγό, όπως μαρτυρούν έγγραφα της εποχής, «μετά και άλλων οπλαρχηγών», ή αλλού «με όσους στρατιώτες εδυνήθη».  Μάλιστα αναφέρεται με το όνομα Κατζουλάκος ή Κατζουλάκης σύμφωνα με την τοπική διάλεκτο.

            Τα πρώτα χρόνια της επανάστασης υπηρέτησε υπό τις διαταγές του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη και έμεινε στο πλευρό του «έως τας τελευταίας ώρας του». Πολέμησε μαζί του στο Βαλτέτσι (12 – 13 Μαΐου 1821), όπου οι Τούρκοι κατατροπώθηκαν. Έπειτα συμμετείχε στην πολιορκία και άλωση της Τρίπολης (23 Σεπτεμβρίου 1821). Σε αυτήν την επιχείρηση σκοτώθηκε ο θείος του. Ακολούθως συμμετείχε στο εκστρατευτικό σώμα του Κ. Μαυρομιχάλη στην Ήπειρο προκειμένου να ανακουφίσει τους Σουλιώτες. Μετά την μάχη στο Φανάρι της Σπλάντζας όπου σκοτώθηκε ο Κ. Μαυρομιχάλης, ο Δημήτρης Κατσουλάκος επέστρεψε στην Λακωνία. Δεν γνωρίζουμε πληροφορίες για την δράση του μεταξύ 1823 και 1824. Έλαβε όμως δυναμικά μέρος στην αναχαίτιση των δυνάμεων του Ιμπραήμ που προσπάθησαν να εισβάλουν στην Μάνη το 1826.

Το σχετικό έγγραφο αναφέρει:

«Οἱ κάτωθι ὑποφαινόμενοι κάτοικοι τῆς κωμοπόλεως Μαραθωνησίου πίστιν βεβαίαν βεβαιοῦμεν ὅτι ὁ συμπολίτης μας κ. Δημήτριος Κατζούλης ἀπ’ ἀρχῆς τοῦ ἱεροῦ ἀγῶνος, λαβὼν τὰ ὅπλα κατὰ τῶν ἐχθρῶν, δὲν ἔλειψεν ἀφ’ ὅλας τὰς κατὰ τὴν Πελοπόννησον ἐκστρατείας μὲ ὅσους στρατιώτας ἐδυνήθη ὁμοῦ μετὰ τοῦ Γενναιοτάτου Καπετὰν Κυριακούλη Μαυρομιχάλη ἕως τὰς τελευταίας ὥρας του. Καὶ προσέτι μάλιστα εἰς τὰς κατὰ τὴν Σπάρτην23 εἰσδρομὰς καὶ ἀποβάσεις τοῦ Ἰβραΐμη, ὅπου εἰς ὅλον ὁμοῦ τὸ διάστημα τοῦτο ἐφύλαξεν ἀκριβῶς τὰ χρέη του συναγωνισθεὶς ὑπὲρ τῆς κοινῆς ἐλευθερίας. Μάλιστα εἶναι φανερὸν ὅτι εἰς τὸ ρεσάλτο24 τῆς Τρομπολιτζᾶς25 ἐφονεύθη καὶ ὁ θεῖος του».

Ήδη από τα πρώτα χρόνια της επανάστασης, μετά την φυγή και καταδίωξη των τούρκων της Λακεδαίμονος, ο Δημήτρης Κατσουλάκος εγκαταστάθηκε κοντά στο χωριό Ξηροκάμπι, σε περιοχή που ονομάστηκε Κατσουλαίικα από το όνομα του. Σε έγγραφο του 1825 από τον οπλαρχηγό Νικόλαο Γιατράκο προς τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη αναφέρεται ότι οι Τούρκοι ιππείς, λεγόμενοι ατλίδες έκαψαν τα χωριάτης περιοχής μεταξύ αυτών και τα Κατσουλαίικα. Στην απογραφή του Μαιζόν το 1829 αναφέρονται 6 οικογένειες με 21 κατοίκους.

η σπάθη του αγωνιστή (χορηγία φωτογραφίας από το αρχείο της οικογένειας Κατσουλάκου)

Μετά την επανάσταση 

Το φιλοπόλεμο πνεύμα των Μανιατών ήρθε σε πλήρη αντιπαράθεση με την δημιουργία ενός σύγχρονου ελληνικού κράτους. Στην επίθεση των Μαυρομιχαλαίων εναντίον των Καποδιστριακών δυνάμεων στο Γύθειο το 1831 ο Δημήτρης Κατσουλάκος  (κάτοικος Μαυροβουνίου) λοχίας εν υπηρεσία υπερασπίστηκε την πόλη με επιτυχία. Στις 9/7/1832 ο υποφαινόμενος συμμετείχε στην εκλογή πληρεξουσίου της περιοχής του Γυθείου για να τους εκπροσωπήσει στην εθνική συνέλευση. Την 1^η Δεκεμβρίου 1836 ο υπαξιωματικός του στρατού τότε Δημήτρης Κατσουλάκος λαμβάνει τιμητικά το χάλκινο αριστείο αγώνος της ελληνικής επανάστασης. Οι διακρίσεις ωστόσο για τον ίδιο δεν σταμάτησαν εκεί. Την 1^η Νοεμβρίου του 1837 αναγνωρίζεται ως ανθυπολοχαγός της Βασιλικής Φάλαγγας. σώμα επίλεκτο και τιμητικό.

Το 1844 έγινε προσπάθεια να γίνουν οι πρώτες οργανωμένες εκλογές του ελληνικού κράτους. Αυτό δεν επετεύχθη απόλυτα καθώς οι αντιμαχόμενες οικογένειες σε κάθε επαρχία διεκδικούσαν με βία την εξουσία. Στην ανατολική Μάνη σημειώθηκαν ταραχές. Το 1845 ο Δημήτρης Πετροπουλάκης στασίασε κατά της Κυβέρνησης την οποία θεωρούσε άνομη και κατέλαβε το κάστρο της Μπαρδούνιας. Οι κυβερνητικές δυνάμεις τελικώς επικράτησαν και οι στασιαστές παραδόθηκαν. Μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων και ο Δημήτρης Κατσουλάκος.

            Περί το 1850 ο Δ. Κατσουλάκος επέστρεψε στα Κατσουλαίικα και παντρεύτηκε την Μαρίτσα Λάσκαρη από την Κουμουστά. Απέκτησε 5 παιδιά τρεις γιους (Γεράσιμο, Θεόδωρο, Ηλία) και δύο κόρες. Το 1872 είναι πια εγγεγραμμένος στους εκλογικούς καταλόγους του δήμου Φάριδος. Απεβίωσε στα Κατσουλαίικα περί τα 1890. Το μοιρολόι του, έχει σωθεί και το πε η αδερφή του

«Δημήτρη μου καλέ μου αδερφέ

άξιε μου αξιωματικέ

και φαλαγγίτη ξακουστέ

Μανιάτης στα μανιάτικα

πολίτης στα πολιτικά

χωριάτης στα χωριάτικα»

η υπογραφή του αγωνιστή

Πηγές

1. Δ. Θ. Κατσουλάκου «ο Αγωνιστής της επανάστασης Δημήτρης Κατσουλάκος» Λακωνικαί Σπουδαί τ. 21^ος , Αθήνα 2015 – 2016
2. Δ. Θ. Κατσουλάκου «Η νότια κοίλη Λακεδαίμων και τα μοιρολόγια της» εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2002
3. Προσωπικό Αρχείο Εγγράφων Δ. Θ. Κατσουλάκου
4. Κ. Κάσση «Μοιρολόγια της μέσα Μάνης» τ. Β Αθήνα 1980
5. Στ. Καπετανάκη «Αριστεία του 1821 σε Μανιάτες αγωνιστές», εκδ. Αδούλωτη Μάνη 2008
6. Γ.Α.Κ Μοναστηριακά φακ. 441 σ.972
7. Δ. Βαγιακάκου «Ιστορικό Λεξικό Ελληνικών Επωνύμων», τ. 2^ος , εκδοτικός οργανισμός Πάπυρος, Αθήνα 2016

θερμές ευχαριστίες στον απόγονο του αγωνιστή και συνώνυμο του Δημήτρη Κατσουλάκο για την παροχή εγγράφων.