ΠΑΤΡΙΑ: Αραβούχιοι ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Ξυπολιτιάνοι
Το πέρασμα των αιώνων αφήνει σημάδια και παραδόσεις στον τόπο και στην ιστορία. Πολλές φορές όμως τα σημάδια αυτά είναι ισχνά και ξεθωριάζουν. Οι μεταναστεύσεις του πληθυσμού, η έλλειψη ενδιαφέροντος οδηγούν στην λήθη. Ένα τέτοιο ξεθωριασμένο σημάδι από το πέρασμα του χρόνου στην ιστορία της Μάνης είναι και η πατριά των Αραβουχίων. Τα δεδομένα που έχουμε για αυτήν την όχι και τόσο γνωστή οικογένεια της Μάνης είναι λίγα ωστόσο αρκετά διαφωτιστικά για να μπορέσουμε να αντιληφθούμε το μέγεθος, την παρουσία της αλλά και την βαρύτητά της στον χώρο της Μάνης.
Δύο είναι βασικές ερμηνείες προέλευσης των γεναρχών αυτής της πατριάς. Η πρώτη τους θέλει να κατάγονται από Άραβες πειρατές, κυρίως λόγω του ονόματος της πατριάς. Η δεύτερη και πιο διαδεδομένη άποψη αναφέρει ότι προέρχονται από την πόλη Ράγουζα ( Ragusa ) της σημερινής Κροατίας γύρω στα 1400 όταν ο Μυστράς έγινε σημαντικότατο εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο της Ευρώπης αποτελώντας την τελευταία αναλαμπή του Βυζαντίου. Προήλθε δηλαδή η λέξη από το
Αραβούχιοι< Αραβουζαίοι< Αραγουζαίοι< Ραγουζαίοι< Ragusei
Έδρα της οικογένειας αυτής ήταν το χωριό Βάθεια της Μέσα Μάνης κοντά στο ακρωτήριο Ταίναρο. Μάλιστα πυρήνας της θεωρείται η τοποθεσία Ποράχια. Ο οικισμός αναφέρεται στους στατιστικούς καταλόγους που συνέταξαν την άνοιξη του 1618 για τη Μάνη ο κόμης Philippe de Lange Chateaureneult και ο διαπραγματευτής Πέτρος Μέδικος, Pietro Medici, εκ των προκρίτων της Μάνης, ως Porasia di Ragusei. Το παραπάνω δεδομένο είναι απτή απόδειξη της ισχύς που είχαν στην περιοχή του Ταινάρου οι Αραβούχιοι.
Το όνομα ωστόσο της οικογένειας πρωτοεμφανίζεται σε κείμενο που συνέταξαν οι Μανιάτες δημογέροντες το 1571 προς τους Βενετούς στο πλαίσιο των συμμαχικών συνομιλιών που είχαν προκειμένου να αντιμετωπίσουν τους Οθωμανούς που απειλούσαν επικίνδυνα την Ευρώπη. Υπογράφουν ως δημογέροντες. Παρακάτω παρατίθεται ο ακριβής τρόπος … ( διατηρείται η ορθογραφία του κειμένου ).
Εγώ ο Ιωάννης Αραβούσε έγραψα από την Βάθεια και επισφαλήσα με θέλημα των Μανηωτών ολονών όπου ήσανε μαζομένοι εις την Νόμια με μας εις την μέση της Μαίνης.
Το ότι υπογράφουν επιστολή προς τους Βενετούς είναι απτή απόδειξη της δύναμης της πατριάς αυτής κατά την πρώτη Τουρκοκρατία. Μαζί με τους Αραβουχίους υπογράφουν και άλλες μεγάλες οικογένειες της Μάνης ( Γερακαριάνοι, Φωκάδες, κ.ά. ) καθώς επίσης και πρέσβεις των Βενετών στην περιοχή σαν σύμμαχοι. Εδώ να αναφέρουμε ότι η Νόμια αποτελούσε κέντρο λήψης αποφάσεων των Μανιατών κατά την πρώτη περίοδο της Τουρκοκρατίας και η αποφάσεις της ήταν πολύ σημαντικές.
Η παρακμή της οικογένειας ήρθε σιγά- σιγά με τις πληθυσμιακές ανακατατάξεις της Μάνης κατά τον 16ο και 17ο αιώνα. Οι πληθυσμοί που ήρθαν μετά την πτώση του Μυστρά αναπτύχθηκαν με την πάροδο του χρόνου και διεκδίκησαν μεγαλύτερο κομμάτι των παραγωγικών πόρων της περιοχής. Οι Αραβούχιοι ήρθαν σε δεύτερη μοίρα. Καταλυτική στην πορεία της οικογένειας ήταν η έχθρα με την πατριά των Πηλιοκωκιάνων της Λάγιας. Στους Πηλιοκωκιάνους υπάγονται ο Μπουρδάκος, ο Γιατράκος, ο Γεωργουλόγιαννης, ο Βιτσιλόγιαννης, ο Κουβελόγιαννης, ο Κωστάκος κ.ά. Ισχυρή οικογένεια που ήθελε να θέσει υπό τον έλεγχο της το λιμάνι του Αχίλλειου που το διεκδικούσαν και οι Αραβούχιοι. Προεπαναστατικά οι Αραβούχιοι ασκούσαν εμπόριο και τα λιμάνια τους ήταν πολύ χρήσιμα. Ιδιαίτερα η Κυπάρισσος.
Η έχθρα μεταξύ των δύο ισχυρών οικογενειών έληξε αφού οι Πηλιοκωκιάνοι σχεδόν εκμηδένισαν τους Αραβουχίους μετά από επίθεσή τους την ημέρα της Λαμπρής στην εκκλησία του Αγίου Πέτρου. Σκότωσαν τους πάντες, συμπεριλαμβανομένων και μικρά παιδιά. (σαράντα νιάκες). Αυτά γύρω στα 1827 – 1831. Ελάχιστοι από αυτούς κατάφεραν να γλιτώσουν και να βρουν καταφύγιο σε άλλα χωριά μη αποτελώντας όμως υπολογίσιμη δύναμη πλέον.
Το μοιρολόι του Βιτσιλόγιαννη ( Πηλιοκωκιάνος ) μας δίνει πάρα πολλές πληροφορίες για την διαμάχη των δύο οικογενειών με δραματικό τρόπο καθώς επίσης και για τις μετακινήσεις των ελαχίστων εναπομεινάντων μελών της πατριάς των Αραβουχίων.
ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΒΙΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ
Έ Γιάννη Βιτσιλόγιαννη
Πό φας τους Αραβουχιούς
Σαράντα νιάκες κόκκινες
Στον Αϊ Πέτρο στην μ πλαγιά
Και στης Βισκίνας τη μειρά
Γλύτωσε μόνο ο Αραβής
Στον Ψωμαθιά ο Νικολής
Κι εξενοκράτησε ο Πετρής
Η παράδοση λέει πως από τον Αραβή κατάγεται η οικογένεια Ξυπόλυτος της Βάθειας. ( Ξυπόλυτος σημαίνει πολύ φτωχός ). Μάλιστα ένας από αυτούς ο Δ. Ξυπόλυτος παρασημοφορήθηκε με το χάλκινο αριστείο για την προσφορά του στον αγώνα του 1821. Από τον Νικολή τον οποίο αγκάλιασε η οικογένεια Γρηγορακάκη του Παλύρου κατάγεται η σημερινή οικογένεια Πετρόλια. Ο Νικολής Πετρόλιας μάλιστα επιβεβαιώνεται σαν πρόσωπο και από τα αριστεία των Μανιατών του 1821, ο οποίος πολέμησε πολλές φορές υπό τις διαταγές του Γρηγορακάκη. Δεν αποκλείεται να γνωρίζονταν από παλιά για αυτό και βρήκε καταφύγιο εκεί. Ο Νικολής μάλιστα παντρεύτηκε Γρηγορακίτσα.(κόρη Γρηγορακάκη).
Ο Νικολός Πετρόλιας ή Πετρούλιας με έδρα το Αχίλλειο Λαγίας όπως αναφέρεται παρασημοφορήθηκε ως στρατιώτης με το σιδερένιο αριστείο για την προσφορά του στον αγώνα της Εθνεγερσίας. Κατά την διάρκεια της επανάστασης συμμετείχε στην πολιορκία του Νεόκαστρου (3 μήνες) υπό τον Κ. Γρηγορακάκη, στην πολιορκία της Τρίπολης υπό τον Σταυριανό Καπετανάκη, στην πολιορκία της Κορώνης (1 μήνα) υπό τον Κ. Γρηγορακάκη, στην Κόρινθο (2) μήνες υπό τον Ηλία Μαυρομιχάλη και στην μάχη της Βέργας υπό τον Α. Μαυρομιχάλη. Αξιοσημείωτη είναι η συμμετοχή του και σε μάχες εκτός Πελοποννήσου. Πολέμησε στην Λειβαδιά (2 μήνες) υπό τον Ηλία Μαυρομιχάλη.
Μετεπαναστατικά συμμετείχε στα στρατιωτικά τμήματα της περιοχής σαν επαγγελματίας στρατιώτης. Σε βαυαρικό κατάλογο του 1835 ο Νικόλαος Πετρόλιας υπογράφει ως μέλος της τοπικής (Ταινάρου) πολιτοφυλακής υπό τις διαταγές του Ι. Γρηγορακάκη.
Το 1837 ήταν στρατιώτης του 1ου λόχου του 3ου ελαφρού τάγματος και εγκρίθηκε για το αριστείο. Την ίδια περίοδο αναφέρεται και ο Ευστράτιος Πετρόλιας ως κάτοικος Αθηνών. Ο Πέτρος ο Αραβούχιος λέγεται πως έφυγε από την Μάνη στην κάτω Ιταλία. (ξενοκράτησε).
Με λίγα λόγια η οικογένεια από σοϊλήδες της περιοχής του Ταινάρου σύμμαχοι των Κοσμάδων της Βάθειας έγιναν ακουμπισμένοι στην οικογένεια Γρηγορακάκη. Στην μακραίωνη ιστορία της Μάνης συνηθίζονταν οι κοινωνικές ανακατατάξεις ειδικά όταν είχαμε ανάλογες πληθυσμιακές μεταβολές. Η παροιμία από τα μαύρα άλογα στα μαύρα τα γαϊδούρια περιγράφει αυτήν ακριβώς την κατάσταση.
Το 1871 καταγράφονται στα τοπικά δημοτολόγια, στον Πάλυρο οι (2) γιοι του Νικόλαου Πετρόλια ενώ στην Βάθεια (3) απόγονοι του Αραβή με το όνομα Ξυπόλυτος ή Ξυπολυτάκος άσχετος με συνεπώνυμους του στην υπόλοιπη Μάνη.
Τέλος αξίζει να σημειωθεί πως η πατριά των Αραβουχίων κατά την μακραίωνη ιστορία της στον γεωγραφικό χώρο της Μάνης σύναψε συμμαχίες αν όχι κλάδους της και σε άλλα χωριά. Η οικογένεια Ανεμοδουρά των Μπουλαργιών, της οποίας ο πύργος συναγωνίζεται μέσα στους παλαιότερους της Μάνης είχε πριν το 1800 πολύ στενές σχέσεις με τους Αραβουχίους σε τέτοιο βαθμό ώστε να μην γνωρίζουμε αν ήταν και εξ αίματος συγγενείς. Μάλιστα η παράδοση λέει πως στις τοπικές έριδες είχαν κοινή αμυντική πολιτική απέναντι στους Νικλιάνους έποικους.
Αναδημοσίευση από το περιοδικό Αδούλωτη Μάνη νέα Περίοδος Τεύχος 3-4 Ιούλιος – Δεκέμβριος 2012
ΠΗΓΕΣ:
- Σταύρου Καπετανάκη Αριστεία σε Μανιάτες Αγωνιστές
- Κ. Κάσση Μανιάτικα Μοιρολόγια Α τόμος
- Σωκράτη Κουγέα η Μάνη στα αρχεία της Βενετίας
- Τοπική παράδοση του Παλύρου
- Γενικά Αρχεία του Κράτους
ΜΑΝΙΑΤΙΚΑ 