Ο Πύργος της οικογένειας Πικουλάκη στην Αρεόπολη

ο πύργος μουσείο της οικογένειας Πικουλάκη

Η Μάνη αποτελεί ένα μεγάλο ανοικτό μουσείο λαϊκής τέχνης. Αποτελεί μια από τις πιο παραδοσιακές κοινωνίες της σύγχρονης Ελλάδας. Χαρακτηριστικό πολιτιστικό της στοιχείο οι πύργοι της που στολίζουν την χερσόνησο από την μία άκρη της ως την άλλη. Οι πύργοι αυτοί αποτελούν σημεία αναφοράς στην ανυπότακτη κουλτούρα των κατοίκων της περιοχής. Είναι δείγμα της συνεχούς μάχης εναντίον των επίδοξων κατακτητών αλλά και της συνεχούς διαμάχης μεταξύ των κατοίκων για τους λίγους πλουτοπαραγωγικούς πόρους της περιοχής. Αξίζει να σημειωθεί πως πύργο δεν μπορούσαν να έχουν όλες οι οικογένειες. Μόνο οι ισχυρότερες στρατιωτικά και οικονομικά μπορούσαν να «ορθώσουν» ανάστημα απέναντι στις άλλες και να τους επιβληθούν. Έτσι τα αρχιτεκτονικά αυτά δημιουργήματα, οι πύργοι, αποτελούν συνάμα και δείγμα αίγλης και υπόληψης της εκάστοτε οικογενείας. Όσο παλαιότεροι τόσο σπανιότεροι και πιο ιστορικοί. Ένας από τους πιο ιστορικούς πύργους της Μάνης είναι αυτός της οικογένειας Πικουλάκη.

           Η οικογένεια Πικουλάκη αποτελούσε κατά τα προ επαναστατικά χρόνια προκριτική οικογένεια της Αρεόπολης. Το συγκρότημα ανήκε σε μια από τις πιο γνωστές οικογένειες της προεπαναστατικής περιόδου στη Μάνη, που διακρίθηκε για την ιδιαίτερη αγωνιστική της δράση κατά των Τούρκων. Ο Ιωάννης Πικουλάκης ο οποίος πέθανε το 1952 το δώρισε στο ελληνικό Δημόσιο. Βρίσκεται νότια του ναού των Ταξιαρχών και της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη.

        Αρχιτεκτονικά πρόκειται για τυπικό δείγμα οχυρής κατοικίας ισχυρού προκρίτου της περιοχής. Αποτελείται από έναν τριώροφο πύργο με λιακό, ο οποίος αποτελεί και τον παλαιότερο πυρήνα του οικιστικού συνόλου, πυργόσπιτο με δύο στάθμες καθώς και ένα μικρότερο δίπατο μονόχωρο βοηθητικό οίκημα. Παράλληλα η ένωση όλων των παραπάνω χώρων γίνεται με εσωτερικούς προαύλιους χώρους. Τα αρχιτεκτονικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά του πύργου μας ενημερώνουν ότι πρόκειται για κτίσμα πριν την ελληνική επανάσταση ενώ σε εγχάρακτη επιγραφή στο πυργόσπιτο υπάρχει η ημερομηνία 1850. Να σημειωθεί ότι το αρχιτεκτονικό σύνολο που βλέπουμε σήμερα δεν είναι πλήρες καθώς τμήμα του κατεδαφίστηκε επί Όθωνος. Οι πύργοι θεωρούνταν επικίνδυνοι και ως ένδειξη συμμόρφωσης και υποταγής στην εξουσία έπρεπε να κατεδαφίσουν ολόκληρο ή μέρος του πύργου.

         Σε όλο τον πύργο ενδιαφέροντα στοιχεία αποτελούν οι πολεμίστρες ή πολεμότρυπες, σχισμές – θυρίδες στα τοιχώματα του πύργου για να ρίχνουν εσωτερικά οι υπερασπιστές του στους πολιορκητές καθώς και στέρνες για την αυτονομία των κατοίκων σε νερό.

            Σήμερα ο πύργος της οικογένειας Πικουλάκη λειτουργεί στα πλαίσια του δικτύου μουσείων Μάνης ως μουσείο θρησκευτικής πίστης. Το συγκρότημα ανήκει στο Υπουργείο Πολιτισμού, στην 5^η εφορία Βυζαντινών αρχαιοτήτων και έχει έκθεση όψεις και εκφράσεις της θρησκευτικής ζωής των Μανιατών. Το συγκεκριμένο θέμα αποτελεί κάτι το πολύ ιδιαίτερο καθώς η περιοχή της Μάνης δεν ασπάστηκε την Χριστιανική θρησκεία άμεσα αλλά διαδοχικά μέχρι τον 9^ο μ.Χ αιώνα σε αντίθεση με την επίσημη αυτοκρατορία που θεώρησε επίσημο δόγμα τον Χριστιανισμό ήδη από τον 4^ο μ.Χ αιώνα. Στο μουσείο παρουσιάζονται πλήθος ιερών σκευών, αντικειμένων λατρείας, σταυροί, τάματα καθώς και ιερές εικόνες που έχουν βρεθεί στην περιοχή της Μάνης.

εσωτερικό της έκθεσης 

Το παρόν μουσείο θα μπορούσε να αποτελέσει εξαιρετικό δείγμα για εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Τούτο διότι αποτελεί κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου σε πολλά επίπεδα. Από την μια είναι μέρος της ιστορικής δράσης των κατοίκων της περιοχής και υπέροχο δείγμα αρχιτεκτονικής. Από την άλλη συνδέει την κουλτούρα – νοοτροπία των κατοίκων σε θρησκευτικό και λαογραφικό επίπεδο. Οι τομείς ενδιαφέροντος και μελέτης είναι αρκετοί ώστε κάποιο σχολείο ή σχολή να μπορεί να επιλέξει αντικείμενο μελέτης μετά από επίσκεψη της.

ο πύργος το παλαιότερο τμήμα  

Ενδεικτικά αναφέρουμε πεδία εκπαίδευσης:

1. Εργασίες σε σχέση με την παραδοσιακή οικιακή οικονομία του τόπου
2. Εργασίες σε σχέση με την θρησκεία και την λατρεία των κατοίκων
3. Εργασίες σε σχέση με την κοινωνιολογία, λαογραφία και εκπαίδευση των κατοίκων
4. Εργασίες σε σχέση με την τοπική ιστορία γύρω από την επανάσταση του 1821.

Πληροφορίες σε σχέση με την λειτουργία του μουσείου στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού παρακάτω.

 

Πηγές

1. Κατσικάρος Θ. (1933) Η βεντέτα εν Μάνη, Αθήνα
2. Δρανδάκης Ν., (2002) Βυζαντινά γλυπτά της Μάνης, Αθήναι
3. https://www.anatolikimani.gov.gr/sightseeing/castles-all/pikoulaki.html
4. http://collections.culture.gr/ItemPage.aspx?ObjectID=2770&LocationID=26&MainKindID=0&KindID=0&periodstring=0
5. http://manisbyzantinemuseum.blogspot.com/
6. https://www.culture.gr/el/service/SitePages/view.aspx?iID=2060
7. http://odysseus.culture.gr/h/1/gh155.jsp?obj_id=18381
8. https://www.archaiologia.gr/blog/2013/12/09/%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%BE%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%87%CE%B5%CE%AF%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%B7-
9. https://www.tripadvisor.com.gr/LocationPhotoDirectLink-g910437-d12502239-i261134376-Byzantine_Museum_Manis-Areopoli_Laconia_Region_Peloponnese.html
10. https://maniatika.wordpress.com/